1 dakikada
belirlenen bir harften 14 kelime üretmek, 3 boyutlu bir küp veya istenilen bir
saati sayfaya çizmek gibi basit testlerle unutkanlığın seviyesini ve şeklini
belirlemek mümkün olabiliyor.
Memorial
Şişli Hastanesi Nöroloji Bölümü’nden Prof. Dr. Türker Şahiner, unutkanlığın
teşhis ve tedavisi hakkında bilgi verdi.
Tuvalet yerine mutfağa mı
gidiyorsunuz?
Yoğun iş
temposu, stres ve teknolojinin günlük hayatın içine girmesi gibi nedenler zaman
zaman unutkanlık yaşanmasına neden olabilmektedir. Unutkanlık, Alzheimer ve bunama
gibi rahatsızlıklar yakın bir akrabanın ya da sık kullanılan bir nesnenin
ismini hatırlayamamak gibi lisan belleği ile özdeşleştirilmektedir. Aslında erken
bir bulgu olan lisan belleğindeki bozukluklardan daha önce ortaya çıkan
belirtiler bulunmaktadır. Tuvalet yerine mutfak ya da evin farklı bir odasına gidilmesi,
çok iyi bilinen hatta rahatlıkla gidilebilen bir adresi tarif edememek gibi 3
boyutlu ortama uyum sağlamaya yarayan reflekslerdeki bozukluklar göz ardı
edilmemelidir.
Gözlüğün kaybolması değil
buzdolabından çıkması sorun
Zaman zaman
sık kullanılan eşyaların kaybolması günlük hayatta herkesin başına
gelebilmektedir. Gözlüğün kaybolması veya boyunda asılı olmasına rağmen aramaya
devam edilmesinden çok aranan gözlüğün buzdolabından çıkması rahatsızlık
işaretidir. Basit
testlerle unutkanlığın boyutu ve şekli belirlenebilmektedir.
Saati çizebiliyor musunuz?
Erken dönemde
öğrenilen bilgilerin kağıt üzerine çizerken zorlanmak unutkanlığın derecesi ya
da rahatsızlığın nedenleri hakkında bilgi verebilmektedir. İstenilen bir saati
kağıt üzerine çizerken rakamların dairenin içine doğru dağıtılamaması, akrep ve
yelkovan ayrımının yapılamaması, dairenin merkezinin seçilememesi gibi hatalar
kişinin bunama derecesini gösterebilmektedir. Aynı şekilde bir küpün üç boyutlu
olarak kağıda çizilmesi sırasında ortaya çıkan yanlışlıklar ya da çok uzun
sürede çizilebilmesi dikkate alınması gereken işaretlerden biridir.
1 dakikadan 14 kelime üretemiyorsanız unutkanlığınızı
kontrol ettirin
İsim
belleğindeki unutkanlıkların yanında hafızada bulunan kelimeleri çağıramamak farklı
bir belirtidir. Kelimeleri unutmayan ancak kısa sürede hatırlayamayan hastalar
için 1 dakika içinde K harfinden kelime üretmesi istenmektedir. Testi uygulayan
kişinin kısa süre içinde beynindeki kütüphaneyi güncelleyebilmesi
gerekmektedir. 1 dakika içinde panikleyerek 14 kelime üretememek
değerlendirilmesi gereken bilgiler arasındadır.
Harf testinde 2 hatadan fazlası sorun
işareti olabilir
Özellikle
Alzheimer kontrollerinde uygulanan harf testinde; hastadan kendisine okunacak
bir dizi harfin içinde sadece “A” harfini duyduğunda elini masaya vurması
istenir. 2 veya daha fazla hata sorun işareti olabilmektedir. Her harfte elini
masaya vurma refleksi gösteren hareketler daha büyük bir rahatsızlığın işaretidir.
Yer ve zaman unutulması ihmale gelmez
Beyin
dakikada binlerce kez, “Ben neredeyim, ne yapıyorum” gibi soruların cevaplarına
göre yer, zaman ve kişi üzerinden sistemi kontrol etmektedir. Basit bir testle
kişiden hangi yıl ay ve günde olduğu ile bulunduğu şehir gibi bilgiler
sorulmaktadır. Yer, zaman ve kişi bilgilerinden birinin yanlış olması bile
büyük bir sorunun işaretidir. Bozulma önce zamanda sonra yer bilgilerinde
yaşanmaktadır. Kişileri tanımak ve hatırlamakta
yaşanan bozukluk sorunun büyüklüğünü ortaya koymaktadır.
İnternet üzerinden yapılabilir
Alzheimer,
bunama ve unutkanlık için yapılan bu testler doktorla yüz yüze yapılabileceği
gibi internet üzerinden de uygulanabilmektedir. Testlerin mantığıyla hazırlanan
3-4 dakikalık oyunlar kişinin rahatsızlığı hakkında doktora bilgi
verebilmektedir. Doktor hasta arası mesafe uzak olsa bile internet üzerinden yapılan
bu testler ve anketler ile belli puanlamalar oluşturarak, unutkanlığı hastanın
hayatını nasıl etkilediği belirlenebilmektedir. Alzheimer gibi ciddi
hastalıklarda belleğin belli aralıklarla test edilmesi önemli olduğundan bu
testler erken uyarı sistemi görevi görebilmektedir.
YORUMLAR