Zamanında tedavi
edilmezse boy kısa kalabilir
Aileler özellikle kız çocuklarında erken meme gelişimi ile
kaygılara neden olur. Kaygının iki kaynağı erken adet kanaması olasılığı ve
kanama ile beraber büyümenin duracağı düşüncesidir. Çocuğun yaşıtlarından önce
adet görmesinin getirebileceği stres, sıkıntı da bu kaygıyı besler. Doğrusu,
çok küçük yaşlarda başlayan gerçek erken ergenlik bu risklerin tamamını taşır.
Zamanında teşhis ve tedavi edilmezse, erken ergenlik büyüme plaklarının erken
kapanmasına ve erişkinlik boyunun kısa kalmasına neden olur. Ancak ergenlik
belirtilerinin erken başlaması her zaman tedavi gerektirmez; ergenliğin kendi
doğal seyrinde izlenmesinin daha uygun olacağı durumlar da vardır. Dolayısıyla,
tedavi gerektiren ve gerektirmeyen erken ergenlik süreçlerinin birbirinden
ayırt edilmesi ve gereksiz tedavilerden kaçınılması da bir o kadar önemlidir.
Ergenlikte büyüme
giderek hızlanır
Kızlarda ve erkeklerde iç ve dış üreme organları
(yumurtalıklar, rahim, vajina, penis) birincil cinsiyet özellikleridir. Bu
organların büyüyerek erişkin boyutlarına ulaşmasının yanı sıra kıllanma ve meme
büyümesi gibi fiziksel değişimler ise ikincil cinsiyet özelliklerini oluşturur.
Ergenlik dönemi ikincil cinsiyet özelliklerinin ve üreme kapasitesinin
kazanıldığı çocukluktan yetişkinliğe geçiş evresidir. En sık gözlenen ilk
belirti kızlarda meme büyümesi ve erkeklerde testis büyümesidir. Ancak aileler
testis büyümesini fark edemeyebilir ve ilk dikkat çeken bulgu penis kökünde
kıllanma olabilir. Kızlarda da genital bölgede kıllanma bazen ilk ergenlik
belirtisi olabilir. İlk belirtilerden ortalama 2-2.5 yıl sonra kızlarda ilk
adet kanaması, erkeklerde ise sperm üretimi başlar. Bu süreçte büyüme giderek
hızlanır ve doruk noktasına ulaşır. Sonraki 2-2.5 yılda büyüme giderek yavaşlar
ve büyüme plaklarının kapanması ile durur.
Başlama yaşı ve
ilerleme hızı kişiye göre değişir
Ergenlik kızlarda ortalama 10-11 yaşlarında, erkeklerde
ise 11-12 yaşlarında başlar, fiziksel değişikliklerin ve büyümenin tamamlanması
4-6 yıl sürer ve genellikle kızlarda 15-16, erkeklerde 17-18 yaşlarda boy
uzaması durur. Ancak ergenliğin başlama yaşı ve ilerleme hızı çok fazla
bireysel değişkenlik gösterir. Yukarıda ifade edilen ortalama yaşlara göre 2-3
yıllık sapmalar mümkündür. Bu nedenle ergenliğe girme yaşı kızlarda 8-13 ve erkeklerde
9-14 arasında değişir. Bu yaşlar arasında başlayan ergenlik normal kabul
edilir.
Her erken gelişim
erken ergenlik anlamına gelmez
Erken ergenlik ikincil cinsiyet özelliklerinin kızlarda 8
ve erkeklerde 9 yaşından önce başlaması olarak tanımlanır. Kızlarda 8 yaşından
önce meme büyümesi ve kıllanma olması, yine erkeklerde 9 yaşından önce testis
büyümesi ve kıllanma başlaması erkendir. Ancak her erken gelişim gerçek erken
ergenlik olduğu anlamına gelmez. Ergenlik belirtilerinden sadece bir tanesinin gözlendiği
ve diğer belirtilerin eşlik etmediği kısmi ergenlik biçimleri söz konusudur.
Örneğin, kızlarda en sık 6 ay ile 2 yaş arasında gözlenen erken meme gelişimi
böyledir. Bu durum kız çocukların çoğunluğunda müdahale edilmeksizin
kendiliğinden düzelir, bazılarında ise erken ergenliğe ilerleyebilir. Bu
süreçte yakın takip önemlidir. Yine, en sık 5-8 yaşlar arasında gözlenen
genital bölgedeki kıllanmalar da eşlik eden başka bulgu yoksa çoğu zaman
ergenlik belirtisi değildir. Böbrek üstü bezinden salgılanan hormonlara bağlı
oluşan bir durum olup genellikle ter kokusunun değişmesi ile birlikte görülür.
Ancak, kıllanma bazen abartılı olabilir. Abartılı kıllanma olan çocukların
ergenlik süreçlerinin izlenmesi gerekir. Çoğunlukla ergenliğin durdurulmasını
gerektiren bir sorun oluşmaz, fakat kızlar sonraki yıllarda aşırı kıllanma veya
adet düzensizlikleri gibi sorunlar yaşayabilir.
Obezite ergenliği
erkene çekiyor
Günümüzde aşırı beslenmeye bağlı oluşan obezite sorunu
hem kızlarda hem de erkeklerde ergenliği erkene kaydıran bir etmen olarak
karşımıza çıkmaktadır. Obezitenin giderek yaygınlaşmasına paralel olarak erken
ve erkence ergenlik sorunları daha sık gözlenir. Erken ergenlik kızlarda 8 ve
erkeklerde 9 yaş öncesi başlayan belirtileri ifade eder. Erkence terimi ise
normal yaş aralığında ancak erkene kaymış ergenliği belirtmek için kullanılır.
Kızlarda 8-9 yaş, erkelerde 9-10,5 yaş arası başlayan ergenlik erkence kabul
edilir. Erkence ergenlik yavaş seyirli
bir durumdur ve obeziteden bağımsız olarak da görülebilir. Bu durumda boy
uzunluğu ve kemik yaşında bir ilerilik söz konusu değildir. Obez çocuklarda boy
ve kemik yaşı ileri olabilir. İster fazla kilolu isterse normal ağırlıklı olsun
erkence ergenliği olan çocuklarda ergenlik durdurucu tedavilerin erişkin boya
olumlu bir etkisi yoktur. Ergenliği kendi doğal seyrinde izlemek daha uygun bir
yaklaşımdır. Öte yandan, beslenme durumundan bağımsız, daha çok 7 yaş öncesi
çocuklarda gözlenen ve tedavi gerektiren gerçek erken ergenlik durumları da
vardır. Bu çocuklarda ergenlik hızlı seyir gösterir, kemik yaşı hızlı ilerler
ve müdahale edilmezse erişkin boy kısa kalabilir.
Hemen endişeye
kapılmayın
Anne babalar çocuklarında erken ergenlik belirtileri gözlediğinde hemen endişeye kapılmamalıdır. Ebeveynler genetik yapı ve beslenme durumu ile ilişkili olarak çocuklarının ergen gelişim gösterebileceğini ve hormon tedavisi uygulayarak ergenliği durdurmanın her zaman gerekli olmadığını bilmelidirler. Ergenlik açısından müdahale gerektiren bir sorun olup olmadığı konusunda destek almak için ailelerin çocuk endokrin uzmanlarına başvurulmaları önerilir.
YORUMLAR