İşte Kentin En Eski Gazetesi

TEK NÜSHALIK VESİKA: AMAL-İ MİLLİYE GAZETESİ

İŞTE KENTİN EN ESKİ GAZETESİ

Milli mücadele yıllarında Türk halkını örgütlemek, gündem oluşturmak, Türk ve dünya kamuoyunu doğru bilgilendirmek,  millî hareketi halka ve dünyaya duyurulmak amacıyla Mustafa Kemal Paşa tarafından Temsil Heyeti adına yayın yapmak için 14 Eylül 1919 tarihinde İrade-i Milliye Gazetesi kurulmuştu. İlk sayı bin adet basıldı. Yetmedi. Yoğun talep üzerine baskı sayısı artırıldı. Gazete basıldığı günlerde geçmiş baskılarını yirmi kuruş yerine iki yüz kuruşa dahi arayanlar vardı. Özellikle İstanbul’da büyük ilgi vardı. Bütün bunlar kurtuluş mücadelesinin basın ayağının ne kadar ilgiye muhtaç olduğunu, halkın ise basın yoluyla bilgilenmeye ne kadar aç olduğunu ortaya koyuyordu. Bu gereksinimlerden yola çıkarak benzer yayınların Anadolu’nun başka illerinde de çıkarılması kararlaştırıldı.

Maraş, 12 Şubat 1920 tarihi itibariyle kurtuluş mücadelesini Fransızlara karşı destansı bir kahramanlıkla kazanmış, bu anlamda Kurtuluş Savaşı’nın kitlesel olarak ilk kurşunu olmuştu. Ancak vatanına ve milletine karşı görev ve sorumlulukları bitmemişti. Maraş, kendini kurtarmış bir şehir olarak kurtuluş için diğer şehirlere azim ve kararlılık enerjisini aktarabilirdi. Bir taraftan askeri olarak diğer şehirlerin kurtuluş mücadelesine yetişirken bir taraftan da millî hareketi halka ve dünyaya duyurmak ve mücadele azmini bütün Anadolu’ya yaymak için Sivas’ta Temsil Heyetinin mahiyetinde çıkan İrade-i Milliye Gazetesi gibi haftada iki gün yayınlanan bir gazete çıkarmayı başarmıştır.

Mesul müdürü İsmail Hakkı olan gazete, o sırada Sivas’ta çıkmakta olan İradi-i Milliye gazetesinden geniş alıntılar yayınlıyordu. Basım yeri hakkında künye bilgisi bulunmayan gazetenin Sivas’ta olduğu gibi vilayet matbaasında basıldığı sanılmaktadır. Dönemin şartlarına göre çok iyi dizayn edilmiş sayfa tasarımları dikkat çekerken Gazetede fotoğraf ve grafik öğelerine gerek teknik imkansızlıklar gerekse yayın politikası gereği yer verilmediği anlaşılmaktadır. Gazetenin başlık altında "Metâlib ve Âmâl-i Milliyenin Müdafiîdir" ("Milletin arzu ve isteklerinin savunucusudur") sloganı da aynen İradi-i Milliye’den alınmıştır.

Gazetenin günümüze ulaşılabilen tek nüshası olan 29 Nisan 1920 tarihli ilk sayısı; Türk Matbaacılığı (1928), Türk Gazeteciliği 1831-1931 (1931), Türk Taşbasmacılığı (1939) ve Türk Harfleri (1939) gibi Türk basın tarihine damga vurmuş önemli eserleri kazandıran araştırmacı ve yazar Selim Nüzhet GERÇEK tarafından Milli Kütüphane’ye kazandırılarak koruma altına alınmıştır. Yapılan araştırmalarda gazetenin başka sayılarına ulaşılamamıştır.

İrade-i Milliye gazetesi çoğunlukla ulusal ve uluslararası basında çıkan haberleri alıp tekrar yayınlıyordu. Aynı haberleri Amal-i Milliye de ondan alıp yayınlayarak adeta Maraş için Türkiye ve Dünyaya açılan bir pencere vazifesi görmeyi amaçlıyordu.

Örneğin, Fransız işgalcilerinin büyük kahramanlıklarla yeni defedildiği o günlerde Fransa’da yayınlanan Ouever gazetesinden İrade-i Milliye aracılığı ile bir haber yayınlayarak Türk kurtuluş hareketinin Fransa'daki yansımalarını iki yayın organından alarak Maraşlı okuyucularına aktarmıştır.

AHMET RIZA BEY

“OUVRE” GAZETESİNE BEYANATTA BULUNUYOR.

Ouvre (L’oeuvre)  gazetesi el yevm Paris’te bulunmakta olan meclis-i ayan reis-i sabık Ahmet Rıza Bey ile bir mülakat icra etmiştir. Ahmet Rıza Bey hiçbir vakit meyus olmadığı Türkiy’enin atisinden her zaman emin bulunduğu ve kendileri ile kat’i ve samimi bir mütareke muvahedesi akdettiğimiz galip düvel-i muazzamanın vaadleri ile teşfikleri son dakikada inkar etmeleri kabil olamayacağı söylemiştir. Ahmet Rıza Bey Türkiye’nin harp zamanında namuslu ve müstakim bir rakip olduğu vatanımızın şerefinin ihlali ve mukasemesi arzu olunmadığı takdirde mağlubiyetimizin ahır netayicini bugün de istikamet ile kabül edeceğimizi beyan ettikten sonra Ermeniler hakkında Avrupa matbuatında deveran eden rivayetten bahsederek katliam şayialarını müretteb olduğunu ve bu babta tahkikat icrası hakikatı meydana çıkaracağını der-miyan eylemiş Türklerin en büyük kabahati tanınmamak ve yahut fena tanınmış olmak bulunduğunu ve Paris’teki vazifesini Türklerin hasail ve mezâyâsını gösterip onları tanıtmak olduğunu ilave eylemiştir. (İdare-i Milliye)

Gazete aynı zamanda Yurdun her köşesinden İradi-i Milliye vasıtasıyla “Bursa’da Galeyan”, “Milli Galeyan” gibi haberler yayınlayarak adeta ulusal bir gazete vasfına bürünüyordu.  MİLLİ GALEYAN)

Alınan mevsuk haberlere nazaran makarr-ı hilafetimiz olan İstanbul’a karşı yapılan bu çirkin tecavüz bütün Anadolu ve Rumeli’de büyük bir galeyan meydana getirmektedir. Edirne mıntıkasında umumi ve milli seferberlik ilan edilmiştir. Edirneliler düvel-i itilafiye mümessillerine verdikleri nota da bu tecavüzü şiddetle reddedeceklerini der-miyan ettiklerini eğer Türkiye’ye Yunanîler taarruz edecek olursa silahla tard olunacaklarını kat’i bir lisanla tebliğ etmişlerdir.

Bütün Anadolu’da vahdet-i tâm halinde harekete ve istihzarata başlanmıştır. (İrade-i Milliye)

Diğer taraftan bu durama İrade-i Milliye gazetesi açısından bakıldığında, adeta ulusal bir haber ajansı gibi kurtuluş mücadelesinde Anadolu halkının yararına yayın yapan yerel gazetelere haber noktasında içerik temin etmektedir. Zaten daha sonra 6 Nisan 1920 tarihinde bu alandaki eksiklik hissedilerek Bizzat Mustafa Kemal Paşa öncülüğünde Anadolu Ajansı kurulmuştur.

Diğer taraftan gazete ülke dışında meydana gelen haberlere de yer vererek adeta uluslararası haberler yapma iddiasında da bulunmaktaydı.

Bolşevik kıtaat-ı muntazaması Derbend civarında toplanmıştır. Nısıftan ziyadesi Kırgız İslam Türklerinden ibaret olan elli bin kişilik Bolşevik kuvveti Derbend Bakü arasında Azerbaycan hududu üzerinde Balam istasyonu mıntıkasında hal-i intizardadır. Azerbaycan hükümeti de Bolşevik kıtaatını istikbale hazırlanmıştır. Çürüksu ile Batum arasında demiryolu üzerindeki bir köprü o mıntıka İslam Bolşevikleri tarafından tahrip edilmiştir.  (Amal-i Milliye)

Gazetenin kaç sayı sürdüğü ve hangi tarihte kapandığı bilinmemekle birlikte 1930’lara kadar Maraş’ta düzenli olarak yayın hayatını sürdürmüş başka yerel gazete çıkmadığı görülmüştür.