Yeni anayasa maddeleri Türkiye Büyük Millet Meclisi
(TBMM) çatısı altında oylandı. 18 maddeyi kapsayan anayasa tam metni
vatandaşlar tarafından merak ediliyor. Yeni anayasa değişiklik maddelerinin
tümü ilk turda kabul edildi. Peki, yeni anayasa maddeleri neler içeriyor?
Tartışma konusu olan ve ilk turda 18 maddesi de kabul edilen yeni anayasa
değişikliği maddeleri hakkında tüm bilgiler haberimizde yer alıyor.
İLK TURDA NELER
YAŞANDI?
TBMM Genel Kurulunda, AK Parti'nin 18 maddeden oluşan
"Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun
Teklifi"nin 1'inci tur oylaması tamamlandı. Görüşmelerine 9 Ocak Pazartesi
günü başlanan teklifin Genel Kuruldaki müzakereleri, aralıksız 7 gün sürdü.
18 Ocak tarihinden itibaren ise Anayasa değişiklik
teklifi ikinci tur görüşmeleri yapılacak. Anayasa değişiklik teklifinin ikinci
tur görüşmelerinin 3 gün süreceği öngörülüyor. Daha sonra 7 Şubat'a kadar
çalışmalarına 10 gün ara vermesi bekleniyor.
1. MADDE NEDİR?
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda Değişiklik Yapılmasına
Dair Kanun Teklifi'nin birinci maddesine göre, Anayasa'nın "Yargı
yetkisi" başlığında değişikliğe gidilecek.
Buna göre, yargı yetkisinin, Türk milleti adına bağımsız mahkemelerce
kullanılacağına dair hüküm, "Bağımsız ve tarafsız" mahkemelerce
kullanılacağı şeklinde değişecek. Oylamada 347 kabul, 132 ret oyu kullanıldı, 2
çekimser, 2 boş, 1 geçersiz oy çıktı.
2. MADDE NEDİR?
Teklifin ikinci maddesi milletvekili sayısının 550'den
600'e çıkarılmasını öngörüyordu. Genel Kuruldaki gizli oylamaya 480
milletvekili katıldı. Oylamada 343 kabul, 133 ret oyu kullanıldı, 1 çekimser, 2
boş, 1 geçersiz oy çıktı.
3. MADDE NEDİR?
Teklifin üçüncü maddesi, seçilme yaşını 25'ten 18'e
indirilmesini ve askerlikle ilişiği olanların milletvekili adaylığına
başvuramamasını öngörüyor. Genel Kurul'daki 3. maddenin gizli oylamasına 485
milletvekili katıldı. Oylamada 341 kabul, 139 ret oyu kullanıldı. Oylamada 3
boş, 2 geçersiz oy çıktı.
4. MADDE NEDİR?
Teklifin dördüncü maddesiyle, Anayasanın "TBMM'nin
Seçim Dönemi" başlıklı maddesi, "TBMM ve Cumhurbaşkanının Seçim
Dönemi" olarak değişiyor.
Teklife göre, TBMM seçimleri 4 yılda değil, 5 yılda bir
yapılacak. Cumhurbaşkanı seçimleri de TBMM seçimleri gibi 5 yılda bir olacak ve
seçmenler, iki seçim için aynı gün sandığa gidecek. Süresi biten milletvekili
yeniden seçilebilecek. Cumhurbaşkanı seçiminde birinci oylamada gerekli
çoğunluğun sağlanamaması halinde, belirtilen usule göre ikinci oylama
yapılacak.
Genel Kuruldaki gizli oylamaya 486 milletvekili katıldı.
Oylamada 343 kabul, 139 ret oyu kullanıldı. Oylamada 2 boş, 2 geçersiz oy
çıktı.
5. MADDE NEDİR?
Teklifin beşinci maddesiyle, TBMM'nin görevleri ve
yetkileri, "kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak, bütçe ve kesin hesap
kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek, para basılmasına ve savaş ilanına
karar vermek, milletlerarası antlaşmaların onaylanmasını uygun bulmak, TBMM üye
tam sayısının 5'te 3 çoğunluğunun kararı ile genel ve özel af ilanına karar
vermek, anayasanın diğer maddelerinde öngörülen yetkileri kullanmak ve
görevleri yerine getirmek" olarak sıralanıyor.
Genel Kuruldaki gizli oylamaya 354 milletvekili katıldı.
Oylamada 343 kabul, 7 ret oyu kullanıldı. Oylamada 3 boş, 1 geçersiz oy çıktı.
CHP milletvekilleri oylamaya katılmadı.
TBMM'nin bilgi edinme ve denetim yollarına ilişkin
maddesindeki değişiklik ile yasamanın belli bir konuda Meclis Araştırması
yapması, Genel Görüşme açarak Genel Kurulda görüşmesi ve milletvekillerinin,
cumhurbaşkanı yardımcıları ile bakanların cevaplaması istemiyle yazılı soru
sorması yeniden düzenleniyor.
Buna göre, TBMM, Meclis Araştırması, Genel Görüşme,
Meclis Soruşturması ve Yazılı Soru yollarıyla bilgi edinme ve denetleme
yetkisini kullanacak. Gensoru, denetleme yetkisinden çıkarılacak.
Genel Kuruldaki gizli oylamaya 483 milletvekili katıldı.
Oylamada 343 kabul, 137 ret oyu kullanıldı. Oylamada 2 boş, 1 geçersiz oy
çıktı.
7. MADDE NEDİR?
Maddeyle, cumhurbaşkanı seçilen kişinin partisiyle
ilişiğinin kesilmesine yönelik düzenleme kaldırılıyor. Böylelikle doğrudan halk
tarafından seçilen ve siyasal bir kişilik olan cumhurbaşkanının, partisiyle
ilişkisinin kesilmesine dair hükmü yürürlükten kaldıran ilga normunun, halk
oylamasında kabulü akabinde yürürlüğe girmesi anında bir siyasi partiyle ilişki
kurması mümkün hale getiriliyor.
Genel Kuruldaki gizli oylamaya 482 milletvekili katıldı.
Oylamada 340 kabul, 136 ret oyu kullanıldı. Oylamada 4 boş, 2 geçersiz oy
çıktı.
8. MADDE NEDİR?
Düzenlemeyle, Anayasanın "cumhurbaşkanının görev ve
yetkilerine" ilişkin maddede değişiklik yapılıyor ve cumhurbaşkanına,
"devlet başkanı" sıfatı getiriliyor. Devletin başı olan
cumhurbaşkanına, yürütme yetkisi de veriliyor.
Cumhurbaşkanı, "devlet başkanı" sıfatıyla
Türkiye Cumhuriyeti'ni ve Türk milletinin birliğini temsil edecek, anayasanın
uygulanmasını, devlet organlarının düzenli ve uyumlu çalışmasını sağlayacak.
Gerekli gördüğü takdirde, yasama yılının ilk günü TBMM'de açılış konuşmasını
yapacak. Ülkenin iç ve dış siyaseti hakkında Meclise mesaj verecek.
Cumhurbaşkanı, kanunları yayımlayacak ve kanunları tekrar
görüşülmek üzere TBMM'ye geri gönderecek. Kanunların, TBMM İçtüzüğü'nün tümünün
veya belirli hükümlerinin anayasaya şekil veya esas bakımından aykırı oldukları
gerekçesiyle Anayasa Mahkemesinde iptal davası açacak.
Genel Kuruldaki gizli oylamaya 481 milletvekili katıldı.
Oylamada 340 kabul, 135 ret oyu kullanıldı, 5 boş, 1 de geçersiz oy çıktı.
9. MADDE NEDİR?
Söz konusu maddeyle, Cumhurbaşkanı hakkında, bir suç
işlediği iddiasıyla TBMM üye tamsayısının salt çoğunluğunun vereceği önergeyle
soruşturma açılması istenebilecek. Meclis, önergeyi en geç bir ay içinde
görüşüp ve üye tamsayısının beşte üçünün gizli oyuyla soruşturma açılmasına
karar verecek.
Soruşturma açılmasına karar verilmesi halinde,
Meclis'teki siyasi partilerin, güçleri oranında komisyona verebilecekleri üye
sayısının üç katı olarak gösterecekleri adaylar arasından her siyasi parti için
ayrı ayrı ad çekme suretiyle kurulacak 15 kişilik bir komisyon tarafından
soruşturma yapılacak. Komisyon, soruşturma sonucunu belirten raporunu iki ay
içinde Meclis Başkanlığına sunacak. Soruşturmanın bu sürede bitirilememesi
halinde, komisyona bir aylık yeni ve kesin bir süre verilecek.
TBMM Genel Kurulunda, anayasa değişikliği teklifinin
dokuzuncu maddesine 343 kabul, 137 ret oyu verildi.
10. MADDE NEDİR?
Teklifin 10. maddesiyle "cumhurbaşkanı
yardımcılığı" geliyor. Madde, Cumhurbaşkanına, seçildikten sonra bir veya
daha fazla cumhurbaşkanı yardımcısı atayabilmesi imkanı tanıyor.
Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması
halinde 45 gün içinde cumhurbaşkanı seçimi yapılacak. Yenisi seçilene kadar
cumhurbaşkanı yardımcısı, cumhurbaşkanlığına vekalet edecek ve cumhurbaşkanına
ait yetkileri kullanacak. Genel seçime 1 yıl ve daha az kalmışsa, TBMM seçimi
de cumhurbaşkanı seçimiyle yenilenecek.
TBMM Genel Kurulunda 10. maddenin gizli oylamasına 483
milletvekili katıldı. Oylamada 343 kabul, 135 ret oyu kullanıldı, 3 oy boş
çıkarken, 2 oy da geçersiz sayıldı.
11. MADDE NEDİR?
Teklifin 11. maddesine göre, TBMM, üye tam sayısının 5'te
3 çoğunluğu ile seçimlerin yenilenmesine karar verilebilecek. TBMM genel seçimi
ile cumhurbaşkanı seçimi birlikte yapılacak. Cumhurbaşkanının seçimlerin
yenilenmesine karar vermesi halinde TBMM genel seçimi ile cumhurbaşkanı seçimi
birlikte gerçekleştirilecek.
Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından
seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi durumunda cumhurbaşkanı bir kez daha
aday olabilecek.
Seçimlerinin birlikte yenilenmesine karar verilen
Meclisin ve cumhurbaşkanının yetki ve görevleri, yeni Meclisin ve
cumhurbaşkanının göreve başlamasına kadar devam edecek. Bu şekilde seçilen
Meclis ve cumhurbaşkanının görev süreleri de 5 yıl olacak.
TBMM Genel Kurulunda, teklifin 11. maddesinin gizli
oylamasına 483 milletvekili katıldı. Oylamada 341 kabul, 134 ret oyu
kullanıldı, 1 oy çekimser sayıldı, 5 oy boş, 2 oy geçersiz çıktı.
12. MADDE NEDİR?
Teklifin 12. maddesine göre, cumhurbaşkanı; tabii afet,
tehlikeli salgın hastalıklar veya ağır ekonomik bunalım hallerinin yanı sıra
savaş, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma,
vatan veya cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışmanın, ülkenin ve
milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet
hareketlerinin yaygınlaşması; anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri
ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması; şiddet
olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması hallerinde yurdun
tamamında veya bir bölgesinde olağanüstü hal (OHAL) ilan edebilecek.
Genel Kurulda, teklifin 12. maddesinin gizli oylamasına
482 milletvekili katıldı. Oylamada 344 kabul, 133 ret oyu kullanıldı, 2 oy boş,
3 oy geçersiz çıktı.
13. MADDE NEDİR?
Teklifin 13. maddesine göre, disiplin mahkemeleri dışında
askeri mahkemeler kurulamayacak. Ancak savaş halinde asker kişilerin görevleri
ile ilgili olarak işledikleri suçlara ait davalara bakmakla görevli askeri
mahkemeler kurulabilecek.
Genel Kurulda, teklifin 13. maddesinin gizli oylamasına
482 milletvekili katıldı. Oylamada 343 kabul, 133 ret oyu kullanıldı, 1 oy
çekimser, 3 oy boş çıktı, 2 oy geçersiz sayıldı.
14. MADDE NEDİR?
Teklifin 14. maddesinde Hakimler ve Savcılar Yüksek
Kurulunun yapısında değişikliğe gidiliyor.
Maddeye göre, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun adı,
Hakimler ve Savcılar Kurulu şeklinde değişecek. Kurulun üye sayısı 13, daire
sayısı 2 olacak. Kurula Adalet Bakanı başkanlık edecek ve Adalet Bakanlığı
Müsteşarı da kurulun tabii üyesi olarak görev yapacak.
Kurulun 3 üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa
ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş adli yargı hakim ve savcıları
arasından, 1 üyesi birinci sınıf olup, birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren
nitelikleri yitirmemiş idari yargı hakim ve savcıları arasından
cumhurbaşkanınca; 3 üyesi Yargıtay üyeleri, 1 üyesi Danıştay üyeleri, 3 üyesi
nitelikleri kanunda belirtilen yükseköğretim kurumlarının hukuk dallarında
görev yapan öğretim üyeleri ile avukatlar arasından TBMM tarafından seçilecek.
Öğretim üyeleri ile avukatlar arasından seçilen
üyelerden, en az birinin öğretim üyesi ve en az birinin de avukat olması
gerekecek.
Kurulun TBMM tarafından seçilecek üyeliklerine ilişkin
başvurular, Meclis Başkanlığına yapılacak. Başkanlık, başvuruları Anayasa ve
Adalet Komisyonları üyelerinden kurulu Karma Komisyona gönderecek.
Komisyon, her bir üyelik için 3 adayı, üye tam sayısının
3'te 2 çoğunluğuyla belirleyecek. Birinci oylamada aday belirleme işleminin
sonuçlandırılamaması halinde ikinci oylamada üye tam sayısının 5'te 3 çoğunluğu
aranacak. Bu oylamada da aday belirlenemediği takdirde her bir üyelik için en
çok oyu alan 2 aday arasında ad çekme usulüyle aday belirleme işlemi
tamamlanacak.
TBMM, Komisyon tarafından belirlenen adaylar arasından,
her bir üye için ayrı ayrı gizli oyla seçim yapacak. Birinci oylamada üye tam
sayısının 3'te 2 çoğunluğu; bu oylamada seçimin sonuçlandırılamaması halinde,
ikinci oylamada üye tam sayısının 5'te 3 çoğunluğu aranacak. İkinci oylamada da
üye seçilemediği takdirde en çok oyu alan iki aday arasında ad çekme usulüyle
üye seçimi tamamlanacak.
Üyeler, 4 yıl için seçilecek. Süresi biten üyeler bir kez
daha seçilebilecek.
Kurul üyeliği seçimi, üyelerin görev süresinin
dolmasından önceki 30 gün içinde yapılacak. Seçilen üyelerin görev süreleri
dolmadan kurul üyeliğinin boşalması durumunda, bunu takip eden 30 gün içinde
yeni üyelerin seçimi yapılacak.
TBMM Genel Kurulunda, teklifin 14. maddesinin gizli
oylamasına 483 milletvekili katıldı. Oylamada 341 kabul, 133 ret oyu
kullanıldı, 4 oy boş, 4 oy geçersiz, 1 oy çekimser çıktı.
15. MADDE NEDİR?
Teklifin 15. maddesine göre, kamu idareleri ve kamu
iktisadi teşebbüsleri dışındaki kamu tüzel kişilerinin harcamaları yıllık
bütçelerle yapılacak.
Bütçe kanununa, bütçeyle ilgili hükümler dışında hiçbir
hüküm konulamayacak. Cumhurbaşkanı bütçe kanun teklifini, mali yılbaşından en
az 75 gün önce TBMM'ye sunacak. Bütçe teklifi, Bütçe Komisyonunda görüşülecek.
Komisyonun 55 gün içinde kabul edeceği metin, Genel Kurulda görüşülecek ve mali
yılbaşına kadar karara bağlanacak.
TBMM Genel Kurulunda, anayasa değişikliği teklifinin,
bütçe ve kesinhesapla ilgili 15. maddesine 341 kabul, 134 ret oyu verildi.
16. MADDE NEDİR?
Teklifin 16. maddesiyle, önerilen hükümet sistemine uyum
için anayasanın farklı maddelerinde bulunan bazı ibareler değiştiriliyor ya da
metinden çıkarılıyor.
TBMM Genel Kurulunda, teklifin 16. maddesinin gizli
oylamasına 482 milletvekili katıldı. Oylamada 341 kabul, 134 ret oyu
kullanıldı, 3 oy boş, 3 oy geçersiz, 1 oy çekimser çıktı.
17. MADDE NEDİR?
Bu madde uyarınca, TBMM'nin bir sonraki seçimi ve
cumhurbaşkanı seçimi, 3 Kasım 2019 tarihinde yapılacak.
Seçimin yapılacağı güne kadar milletvekillerinin ve
cumhurbaşkanının görevi devam edecek. Meclisin seçim kararı alması halinde,
27'nci Yasama Dönemi Milletvekili Genel Seçimi, cumhurbaşkanı seçimiyle beraber
yapılacak.
TBMM Genel Kurulunda, anayasa değişikliği teklifinin 17.
maddesine 342 kabul, 135 ret oyu verildi.
18. MADDE NEDİR?
Maddeye göre, "Cumhurbaşkanı seçilenin, varsa
partisi ile ilişiği kesileceğine" dair hükmün kaldırılması, değişikliğin
yayımı tarihinde; mevcut anayasada Bakanlar Kurulu, sıkıyönetim, tasarı, kanun
hükmünde kararname, Askeri Yargıtay, Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ibarelerinin
kaldırılmasına dair değişiklikler de TBMM ve cumhurbaşkanı seçimleri sonucunda
cumhurbaşkanının görevi başladığı tarihte yürürlüğe girecek.
TBMM Genel Kurulunda, teklifin 18'inci maddesinin gizli oylamasına 481 milletvekili katıldı. Oylamada 344 kabul, 131 ret oyu kullanıldı, 2 oy boş, 3 oy geçersiz ve 1 oy da çekimser çıktı. (Akşam)
YORUMLAR