Karbonmonoksit (CO) gazı, doğal gaz, gaz yağı, benzin,
tüp gazı, kömür ve odun gibi yapısında “karbon” bulunan yakıtların tam olarak
yanmaması sonucunda oluşan dumanda yer alan zehirli bir gaz. Tatsız, renksiz,
kokusuz olması ve tahriş etme özelliğinin olmaması nedeni ile fark edilmediği
için “sinsi katil” olarak adlandırılıyor.
CO zehirlenmesi ABD’de intihar dışı ölümlerin en sık 3. nedeni. Türkiye’de
zehirlenmenin temel nedenini uygunsuz ısınma sistemleri oluşturuyor. 2010
yılında Türkiye’de 10.154 vakanın CO zehirlenmesiyle karşı karşıya kaldığı ve
39 kişinin de hayatını kaybettiği görülüyor. Türkiye'de hala yoğunlukla
ısınmanın fosil yakıtla çalışan (doğal gaz, odun, kömür, tüp gaz, fuel-oil)
cihazlarla yapıldığı hatırlatan Acıbadem
Ankara Hastanesi Acil Tıp Uzmanı Doç. Dr. Serkan Şener, bu
nedenle CO zehirlenmesinin hala büyük bir tehdit olduğuna dikkat çekiyor.
Korunmak için CO detektörü bulundurmak gerekiyor.
Zehirlenmeler ihmalden kaynaklanıyor
Yapılan analizlere göre, soba zehirlenmelerinin temel
nedeni ev içinde bacaların iyi ayarlanmamasından kaynaklanıyor. Bununla
birlikte, sobanın alt ve üst kısmının kapalı olup olmadığının kontrol
edilmemesi veya ortamın yeterince havalandırılmaması gibi ihmaller de sorunun
ortaya çıkmasına neden olabiliyor.
En sık aralık ayında görülen ve yoğun olarak Marmara,
Ege ve Doğu Akdeniz'de güneybatı yönünden esmekte olan Lodos, CO
zehirlenmelerini artıran önemli bir etkendir.
Yaşlılar, çocuk ve hamileler daha çabuk etkileniyor
Kanda kırmızı kan hücreleri (alyuvarlar) içinde
hemoglobin denilen bir protein bulunuyor. Hemoglobinin görevi ise dokulara
oksijen taşımak. Ancak hemoglobinin karbonmonoksite olan ilgisi oksijene olan
ilgisinden yaklaşık 200-300 kat fazla oluyor. Bunun ne anlama geldiğini ve
zehirlenmeyle ilişkisini şöyle anlatıyor: “Ortamda CO varlığında, hemoglobin, oksijen
yerine CO bağlanıyor ve çözülmesi zor olan karboksihemoglobin (COHb) bileşiği
meydana geliyor. Bu durumda beyin, kalp ve diğer yaşamsal organlara oksijen
taşınamıyor. Hastanın şikâyet ve bulguları, COHb düzeyine bağlı olarak
değişiyor. COHb düzeyi kadar, hastanın önceden sahip olduğu hastalıklar da önem
taşıyor. Bu nedenle, yaşlılar, hamileler, çocuklar, kansızlık, kalp ve akciğer
hastalığı olanlar özellikle risk altında yer alıyor. Bu grup hastalarda daha
düşük COHb düzeylerinde bile ciddi sorunlar yaşanabiliyor.”
Kontrol etmeden evden çıkmayın
Acil Tıp Uzmanı Doç. Dr. Serkan Şener, baş ağrısı,
yorgunluk ve bitkinlik hissi, mide bulantısı, baş dönmesi ve bilinç kaybının
zehirlenmenin ilk belirtileri olarak sıralıyor. Ülkemizde de sıklıkla yaşanan CO
zehirlenmesine karşı önlem alınabilecek önlemler ise şöyle sıralanıyor:
· -Evden
çıkarken kapı ya da pencerenizi biraz aralık bırakın. Bu sayede temiz hava
akımı sağlanabilir ve ortamda karbonmonoksit bulunsa bile zehirlenme sonucunda
ölüm görülme olasılığı ortadan kalkar.
· -Bacalarınızın
düzenli olarak temizlenmesini sağlayın.
· -Soba
kullanıyorsanız gece yatmadan önce tamamen söndüğünden emin olun. Kovalı soba
kullanıyorsanız da sönmüş kömür dolu kovayı evin dışına çıkarın.
· -Banyo
ve mutfakta su ısıtmak için kullandığınız tüpün evin dışında olmasını sağlayın.
İlk müdahale önemli
· -Önce
kendi çalışma alanınızı sizi tehlikeye sokacak durumdan kurtarın. Ortamı
havalandırın, etkilenmiş ya da zehirlenmiş olanları hareket ettirebiliyorsanız
temiz havaya çıkartın.
· -Hiç
vakit yitirmeden ambulans çağırın.
· -Kişinin
bol oksijen almasını sağlayın.
· -Hastanın
yüzde 100 oksijene ihtiyacı olacağından mutlaka bu imkanların sağlanacağı bir
hastaneye nakledin.
· -Lodos esintisinin etkili olduğu süre boyunca gerekmedikçe soba yakılmamalıdır.
YORUMLAR