Kahramanmaraş Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürü Mustafa
Bozkurt, Gübre Takip Sistemi ile ilgili olarak açıklamalarda bulundu.
Tarımda geniş ölçüde tüketimi olan nitratlı gübrelerin,
terör örgütlerinin patlayıcı madde yapımında hammadde olarak kullanımının önüne
geçilmesi amacıyla mevzuat altyapısı geçen yıl hazırlanan Gübre Takip Sistemi,
nitratlı gübrelerle sınırlı olmak üzere 1 Ocak 2018'den itibaren yürürlüğe
girdi. GTS 1 Temmuz 2018'den itibari ile diğer gübrelerde de kullanılıyor.
Piyasaya arz edilen gübrelerin izlenmesine yönelik
tebliğ, 6 Nisan 2017'de Resmi Gazete'de yayınlandı. Gübrelere ve ambalajlara
DNA barkodu eklenmesi esasına dayanan Gübre Takip Sistemi ile tamamen
Türkiye'de yerli ve milli kaynaklarla üretilen nanoteknolojik bir yöntem
kullanılarak gübrenin 1 gramının bile nerede üretildiğinin, kime satıldığının
tespiti gerçekleştiriliyor.
Uzmanlar, GTS'nin DNA yazılımları ve barkod sistemi
tamamen yerli mühendisler tarafından geliştirilmesinin önemine işaret ederek,
bunun Türkiye'nin birçok kritik verisinin yabancıların eline geçmesini de
önlediğini kaydediyorlar.
Kahramanmaraş Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürü Mustafa
Bozkurt, ‘’12 Eylül 2017 tarihinde terörle mücadele yüksek kurulu toplantısında
terörle mücadeleyi önlemek için patlayıcı gübrelerin kontrolünü etkin ve yetkin
sağlamak adına bir eylem planı hazırladık. 2008 yılında ve 2015 yılında
gübrelerin satış nakliye ve stokların kontrolüyle ilgili, 2015’den sonra çıkan
142 numaralı bir tebliğimiz oldu. Bu tebliğe göre gübre paketlenme aşamasından
sonra son kullanıcıya gidene kadarki sürecin kontrolünü gerektiriyor’’ dedi.
Bozkurt şöyle konuştu; ‘’Gübre bayilerinden çiftçilerimiz
gübreleri satın alıyor. Bu sayıları bize aylık satış ve stok olarak
bildiriyorlar. Tarım teşkilatı da bunları üç aylık dönemler halinde izmal
yapıp, yani bulunduğu il içerisinde ne kadar bayii gübrecisi varsa aylık listeleri
bakanlığa izmallerini bildiriyor. Yani bu adamın deposuna ne kadar giriş
yapılmış, ne kadar satış yapılmış ya da ne kadar stokta ürünü kaldıysa kontrol
etmek içindi bu iş. Daha sonra 2016 yılında bu işe bir elektronik sigorta
sistemi getirildi. Yani 2016 yılından sonra çiftçilerin arazilerin bulunduğu il
ve ilçe ve ilçe müdürlüklerine gidip ÇKS kayıtlarını yaptırıyorlar. ÇKS (Çiftçi
kayıt sistemi) üzerinde çiftçiler gübrelerini alıyorlardı. ÇKS’yi yaptırdıktan
sonra çiftçiler ihtiyaçları olan gübreyi almak için mutlaka tarım teşkilatına
gidip o sistem üzerinden elektronik bir reçete alıyorlardı. Elektronik reçete
bir adamın ÇKS’sinde hangi ürünü varsa onlar sisteme bakıldığı zaman görülebiliyor.’’
Bu ürünlere sistemin bir norm belirlediğini ve hangi
ürüne ne kadar gübre kullanacağı orada yazdığını belirten Bozkurt, ‘’Oradan o
reçeteyi alıp çiftçimiz satıcıya ya da bayi ye gidiyordu. Bayii ya da satıcı da
bu reçeteyi sistemden kontrol ederek çiftçiye oradaki sistemde göründüğü
kadarıyla veriyor. Bu gübreyi aldıktan sonra satıcı ya da bayici bir fatura
kesiyor, bir de yol denetim formu veriyor. Çiftçi bunu götürüyor muhtar ya da tarım
teşkilatından bir eleman olmadığı sürece kullanamıyordu. Kullandıktan sonra bu
reçetenin altına muhtar ya da tarım teşkilatından birisi imza atıyor. Daha
sonra ilçe müdürlüklerine gönderiliyordu. Yani o kişinin ne kadar gübre
kullandığı kontrol altına alınıyor. Bu arada 2016’da gübre bayilerinde
dağıtıcılık belgeleri yoksa gübre satamaz oldular. Dağıtıcılık belgesini tarım
il müdürlüğü veriyordu. Anca bu dağıtıcılık belgesiyle gübre satışı
yapılıyordu. Bunun amacı gübre dağıtımını kontrol atına almaktı. 2016 yılının
sonlarına doğru nitrat içeren gübrelerin bir kısmının satışı durduruldu. Daha
sonra serbest bırakıldı. Stoklarda kalan ürünler kontrollü olarak tekrar satışa
çıktı. Şuanda stokta bekleyen ürünümüz kalmadı. En önemlisi bakanlığımız
2018’in Ocak ayında Gübre Takip Sistemi(GTS) diye bir sistem oluşturdu. GTS
gübrenin DNA barkot ve kare kod uygulamasını getirdi. DNA Barkod ambalajlanan
gübrenin katı ya da sıvı olsun içerisine püskürtme yoluyla homojen bir şekilde
DNA barkodu koyuluyor. Yani bir çuval kuru gübreden bir tane bile elimize geçse
bile biz onu barkod okuyucularla okutarak o gübrenin nerden geldiğini, hangi
fabrikada üretildiğini, ne kadar olduğunu, kime satıldığını sistem üzerinden
kontrol ediliyor’’ dedi.
Gübreyi yaksanız da ıslatsanız da bir gramı ya da bir
parti kürünün elimizde olursa biz onun kontrolünü gerçekleştiriyoruz diyen
Bozkurt, ‘’Bunun yanında gübre çuvallarının üzerine ya da ambalajın üzerine
kare kod getirildi. 1 Ocak 2018 den itibaren, 1 Temmuza kadar uygulandı, 1 Temmuz’dan
itibaren %46 üre ve %21 sülfat gübrelerde DNA barkod sistemi uygulanır oldu.
Diğer bütün ürünlerde ise kare kod uygulaması yani ambalaj ya da çuvalın dışına
bir etiket yapıştırılıyor. Bu bize ihtiyaçtan fazla gübre kullanılmasının
önlenmesini, yeteri kadar gübre kullanımının sağlanmasını, stoklarda ne kadar
gübre kaldığının anlaşılmasını sağladı. Dolayısıyla tarım da verimliliği
getirdi. Şu gün itibari ile çiftçilerimiz ÇKS kayıtlarını yaptırmaları halinde
elini kolunu sallayarak hangi bayi ye giderlerse gitsinler kendilerine o sistem
üzerinden belirlenen miktarda gübreyi çok rahat alabilecek’’ dedi.
Türkiye genelinde kullanılan gübre miktarının 2017 yılı
sonu itibari ile altı milyon ton olduğunu belirten İl Müdürü Mustafa Bozkurt,
‘’Türkiye de ki üretimi üç milyon ton, diğer geri kalan kısmını dışarıdan ithal
ediyoruz. Gübre kullanımının takibini ve izlenebilirliğini elimizde tuttuğumuz
sürece aşırı gübre kullanımının önüne geçeceğimizi planlıyoruz. Bu noktadan
itibaren benim çiftçilerden ve bayicilerden beklentim şu kesinlikle satıcı ve
bayilerimiz barkotsuz ürünlerde DNA barkotlu ürünleri mutlaka alsınlar.
Çiftçilerimizde kesinlikle barkodsuz ürün almasınlar. Böyle bir durumla
karşılaştıklarında tarım il müdürlüklerine bildirsinler’’ ifadeleri ile
sözlerini tamamladı.
Türkiye'de son dönemlerde amonyum nitratın hammadde
olarak kullanımıyla elde edilen patlayıcıların terör olaylarında kullanımının
artmasıyla birlikte bu ürünlerin sıkı denetim altına alınmasına yönelik çalışma
ilk olarak 2015 yılında başlatılmıştı. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı Eşref
Fakıbaba, sistemi tanıtırken yaptığı açıklamada, piyasaya arz edilen gübrelerin
üreticiden veya ithalatçıdan, son kullanıcıya kadar fiziki olarak takip
edilebileceğini kaydederken, halen dünyada birçok ürünün işaretlenmesinde kullanılan
DNA barkodunun 1 Ocak 2018'den itibaren gübrede de kullanılacağını kaydetmişti.
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı verilerine göre,
Türkiye'de son 10 yıllık zaman diliminde azot, fosfor ve potaslı (fiziki
toplam) gübre tüketimi önemli ölçüde yükselerek, 2017 itibarıyla, 2008'e göre
yüzde 50'nin üzerinde artış gösterdi.
Aynı dönemde gübre üretimi de artmakla birlikte, artış
hızı üretimin altında kaldı. 2008 yılında 4 milyon 129 bin ton olan gübre
tüketimi, bu tarihten itibaren iniş çıkışlı seyir izlese de öne 5 milyon tonun,
son iki yıldır da 6 milyon tonun üzerine çıktı. 2009'da 5 milyon 275 bin ton
olan tüketim, 2010'da 4 milyon 968 bin ton, 2011'de 4 milyon 766 bin ton oldu.
2012 yılında 5 milyon 339 bin tona yükselen gübre tüketimi, 2013'te 500 bin
tonluk artışla 5 milyon 813 bin tona çıktı. Gübre tüketimi, 2014'te 5 milyon
471 bin ton, 2015'te 5 milyon 507 bin ton oldu. Geride bıraktığımız 2 yıllık
zaman diliminde ise gübre tüketimi 6 milyon ton bandının üstüne oturdu.
Tüketim, 2016'da 6 milyon 744 bin ton, 2017'de ise 6 milyon 332 bin ton oldu.
Türkiye'nin gübre üretimi ise 10 yıl öncesine göre 800
bin ton civarında artış gösterdi. 2008 yılında 2 milyon 960 bin ton olan
üretim, 2009'de 2 milyon 878 bin ton, 2010'da ise 3 milyon 446 bin ton oldu.
Üretim 2011'de 3 milyon 749 bin ton olurken, 2012'de 3 milyon 661 bin ton,
2013'te 3 milyon 576 bin ton, 2014'te 3 milyon 674 bin ton, 2016'da ise 3
milyon 358 bin ton oldu. Geride bıraktığımız 2017 yılında ise gübre üretimi 3
milyon 841 bin ton düzeyinde gerçekleşti.
YASAL ALTYAPISI
KURULDU
Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı'nın Gübre Tedarik
Sistemi için oluşturduğu web sayfasında GTS şöyle tanımlanıyor: ‘’Üretilerek
veya ithal edilerek piyasaya arz edilen gübrelerin son kullanıcıya kadar
takibinin sağlanmasına yönelik olarak, gübrelerin terör örgütlerince el yapımı
patlayıcı yapımında kullanımına engel olmak, taklit, tağşiş edilmesini önlemek
suretiyle üreticinin ve tüketicinin korunmasını sağlamak, gübre üretim ve
tüketimini güvenilir şekilde kayıt altına almak suretiyle çok daha sağlıklı
gübre politikaları geliştirebilmek amacıyla kurulan sistem.’’
GTS nasıl
çalışıyor?
Gübre Takip Sistemi, gübrelerin paketleme aşamasında
ürünün içerisine biyoteknolojik olarak uygulanan DNABarkod™ ile karekod/ barkod
etiketlerle eşleştirilmesi yapılarak, her bir ürünün kimliklendirilmesi ve bu
şekilde piyasaya arz edilmesi çalışmalarını kapsıyor. Sistemin temel kuruluş
amacı gübreden, tedarik zincirindeki üretici/ ithalatçı-dağıtıcı ve kullanıcı
bilgisine ulaşmak. GTS ile çuval, şişe, torba veya karton paketlerde piyasaya
arz edilen ürünlerin üretici/ithalatçıdan, dağıtıcıya ve nihai kullanıcı olan
çiftçiye kadar güvenle ulaştırılması hedefl eniyor. Bu süreçte geriye dönük
olarak ürünlerin kullanım ve zincirleme tedarik aşamalarının tüm halkalarına
ulaşılmasına olanak sağlanarak sahte, kaçak, tağşiş ürünlerin tespiti
kolaylıkla yapılıyor.
GTS'NİN GEÇİRDİĞİ
AŞAMALAR
- Gübrelere, içerisine homojen dağılım yapılarak, çuval,
şişe veya paketlere girmeden önce DNA Barkod uygulaması yapılıyor.
- Paketin içindeki ürün biyoteknolojik bir DNA koduna
sahip oluyor; dışındaki etikete de ürün bilgileri ekleniyor ve iki kod
eşleştirilerek GTS Portala kaydediliyor.
- Üretici/İthalatçı paketleme tesislerinden karekodları
okutularak çıkan ürünler, dağıtıcıya karekodları okutularak alınıyor ve
dağıtıcılar ürünleri kaçak, sahte, tağşiş riski olmadan rahatlıkla çiftçilere
sunuyor.
- Ürününü dağıtıcıdan karekod okutularak alan çiftçi,
kendisine gelen SMS bilgilendirme ile teyit alarak gübreyi tarlasında güvenle
kullanıyor.
Gübrelemenin amacı, toprakta eksikliği tespit edilen
bitki besin maddelerini toprağa ilave ederek, mümkün olduğu kadar yüksek bir
bitkisel üretim ve kaliteli ürün elde etmek olarak belirtiliyor. Bu noktada
yüksek verim ve kaliteli üretim için hangi bitki besin elementinin
kullanılacağının net şekilde hesaplanması gerekiyor. Bunun için öncelikle
üretimi yapılacak bitkiye verilecek gübre usulüne uygun şekilde alınan toprak
örneğinin analiz edilmesi öneriliyor.
Alınan toprak örnekleri laboratuvarda analiz edildikten
sonra, ürünün yetiştirileceği tarlaya verilecek gübre miktarı belirleniyor.
Aynı şekilde analiz sonuçlarına göre, toprağın hangi maddeye ihtiyacı varsa,
içinde bunun bulunduğu gübre tespit edilerek öneriliyor.
ORGANİK GÜBRE
DESTEĞİ GTS ÜZERİNDEN VERİLEBİLECEK
Tarımsal desteklemeler kapsamında, gübre desteklerine ek
olarak organik ve organamineral gübrelere destek veriliyor. Organik
Gübrelerelere verilecek destekler ve genel gübre destekleri, Gıda Tarım ve
Hayvancılık Bakanlığı tarafından, GTS üzerinden takip edilebilecek.
Bakanlığın yaptığı DNA Barkod testleri başarıyla
sonuçlandı.
Nitratlı gübrelerde 1 Ocak 2018 tarihinden itibaren
hayata geçen GTS sistemi, diğer gübrelerde ise kademeli olarak kullanılmaya
başlanacak.
Bugün itibariyle 10.5 milyon torba DNA Barkod/karekod ile
işaretlenirken, bunların 8.5 milyon torbası çiftçilere satıldı.
Gübre fabrikalarına ait 105 ayrı paketleme noktasına sistem
kuruldu, yıl sonuna kadar 250 noktaya daha sistem kurulacak.
GTS’yi halen 12 bin 20 gübre dağıtıcısı (bayi) ve 2 bin
200 Bakanlık personeli aktif olarak kullanıyor.
2 bin adet DNA Barkod denetimi ve PGD denetimi ile taklit
ve tağşiş engellenecek.
Yılda 4 bin adet standart denetimi ve DNA Barkod denetimi
yapılacak.
12 bin adet el terminali bayilere bedelsiz olarak
dağıtılacak.
YORUMLAR