Bu süreçte
yaşanan stres, kaygı ve hareketsizliğini MS hastalarını olumsuz etkilediğini
belirten Prof. Dr. Terzi, dernek olarak verdikleri online eğitimlerle
hastaların yaşam kalitesini yükseltmeye çalıştıklarını söyledi.
COVID 19 sürecinde Multipl Skleroz (MS) hastaları yüksek risk grubunda kabul ediliyor. COVID 19, MS hastalarını nasıl etkiledi?
MS kronik bir nörolojik hastalık olup hastalık sürecinde
bağışıklık sistemi üzerinde etkisi olan bazı ilaçlar kullanılmaktadır.
Kullanılan bu ilaçlar bağışıklık sistemini düzenlemekte ve hastalarımızın
klinik ve MRG bulgularında olumlu katkı sağlamaktadır. İçinde bulunduğumuz
pandemi döneminde toplumdaki diğer bireyler gibi MS hastaları da belirli bir
risk taşımaktadır. Bununla birlikte MS hastalığının COVID 19’a yatkınlığı
artırdığına dair elimizde yeterli bir veri yoktur. Ayrıca MS tedavisinde
kullanılan ilaçların COVID 19’a yakalanma riskini artırdığına dair de bir veri
bulunmamaktadır. MS hastalarına bu süreçte önerimiz herkes gibi genel kurallara
ve önerilere uymaları, aksi bir öneri olmadığı sürece kullanmakta oldukları
ilaçlara devam etmeleri yönünde olmaktadır.
MS’e neden olduğuna dair veri yok
MS gelişiminde
virüslerin bağışıklık sistemini tetikleyerek hastalığa sebep olması ile ilgili
bazı bilgiler var. Bu anlamda COVID 19, MS'e sebep olabilir mi ya da ortaya
çıkışını hızlandırabilir mi? Yani koronavirüs MS için risk midir?
MS’in kesin nedeni bilinmemekle birlikte genetik ve
çevresel faktörlerin etkisi ile ortaya çıkan heterojen bir hastalık olduğu
kabul edilmektedir. Herhangi bir virüsün MS’in nedeni olduğuna dair bir veri
yoktur. Bununla birlikte bazı viral enfeksiyonların MS’in doğal seyrini olumsuz
etkilediğine dair veriler bulunmaktadır. Günümüzde COVID 19’un MS’e sebep
olduğu, klinik seyirde bir etkisi olduğuna dair bir bilgi yoktur. Tüm dünyada
olduğu gibi Türkiye’de de COVID 19 pozitif olan MS hastaları bulunmaktadır. Bu
hasta verilerine bakıldığında COVID 19’un MS için bir risk oluşturduğuna dair
bir bulgu görülmemektedir.
Koronavirüs nörolojik sistemleri de tutuyor. Hareket
bozuklukları ile ilgili hangi durumlara yol açıyor?
Koronavirüs ile bir nörolojik hastalık arasında direkt
bir ilişki varlığından söz etmek henüz doğru olmaz. Bununla birlikte koku ve
tat duyusunda azalma, baş ağrısı, baş dönmesi gibi şikayetler koronavirüs
pozitif olan hastalarda görülebilmektedir. Ayrıca daha nadiren halüsinasyon,
nöbet, beyin damar tıkanıklıkları, beyin iltihabı, sinir hücrelerinde
hasarlanma gibi durumlar da görülebilmektedir.
İlaç dozunuzu doktora danışmadan değiştirmeyin
Hastaların merak
ettiği ve cevap aradığı sorulardan biri de atak geçirip geçirmeyecekleri,
kullanmakta oldukları bağışıklık düzenleyici ve baskılayıcı ilaçların COVID 19
riskini arttırıp artırmayacağı. MS hastaları için böyle riskler var mı?
MS’in doğal seyrinde atak riski her zaman olabilir. COVID
19’un atak riskini artırdığına dair bir bilgi bulunmamaktadır. Bununla birlikte
pandemi sürecinde yaşanan stres, belirsizlik, fiziksel kısıtlılık gibi durumlar
atak riskini artırabilir. MS tedavisinde kullanılan ilaçların pek çoğu
bağışıklık sistemini baskılamamaktadır. Bu ilaçlar bağışıklık sistemini bir
nevi düzenlemekte ve MS’e karşı koruyucu hale getirmektedir. Bu nedenle bizim
hastalarımıza önerimiz kullandıkları ilacı herhangi bir gereksinim olmadığı
sürece kesmemeleri şeklindedir. Pandemi sürecinde bazı MS ilaçlarının
dozlarında azaltma veya uygulama aralığında artırma düşünülebilir. Bu kararı
hastalarımızın takibini yapan nöroloji uzmanlarının vermesi uygun olur. Uzman
görüşü alınmadan ilaç kesildiği takdirde atak ve özürlülük artışı riski söz
konusu olabilmektedir.
Ev içerisinde fiziksel aktivitelerinizi yapın
MS hastaları COVID
19 sürecinde neler yapmalı, nelerden uzak durmalı?
MS hastaları herkesin dikkat etmesi gereken maske takmak,
sosyal mesafeye dikkat etmek, el temizliği gibi önerilere dikkat etmelidir.
Pandeminin yoğun olduğu dönemde hastalarımızın hastaneye gelmesini azaltmak
adına tetkik ve tedavilerini bir dönem erteledik. Bundan sonraki süreçte
izlendikleri kliniklerden randevu alarak gerekli tetkik ve tedavi sürecinin
yürütülmesi açısından düzenli muayenelerini yaptırsınlar. Ev içerisinde
fiziksel aktivitelerini yapsınlar. Beslenme alışkanlıklarına dikkat etsinler.
Akdeniz tipi beslenme alışkanlığını önemsesinler. Online eğitim etkinliklerini
izleyebilir ve uygulayabilirler.
Takipler görüntülü konuşma ile yapılıyor
Pandemi ortamında
tedavileri için hastaneye ulaşamayan MS hastaları için nasıl bir yaklaşımınız
var?
Hastalarımızdan atak geçiren veya yaşam kalitesini olumsuz
etkileyen şikayeti olanları randevuları doğrultusunda değerlendiriyoruz. Bu
değerlendirmeleri pandemi döneminde de genellikle hastanede yapıyoruz. Bununla
birlikte telefon ile sesli ve görüntülü görüşmelerle de değerlendirme yapıp
gerek duyulduğunda hastaneye çağırdığımız durumlar olabiliyor. Hastaların evde
kalmalarının önemli olduğu bu süreçte Samsun Karadeniz MS Derneği olarak
Ondokuz Mayıs Üniversitesi’ndeki alanında deneyimli öğretim elemanlarının da
desteği ile 23 Nisan -17 Mayıs 2020 tarihleri arasında online MS okulu
gerçekleştiriyoruz. Her gün eğitim faaliyetleri ile hastalarımızın evlerine
misafir oluyoruz ve onlara bu süreçte destek olmaya çalışıyoruz. Bu eğitimlerin
hastalarımızın yaşam kalitesine olumlu bir etkisi olduğunu gördük.
Hasta ve yakınları MS’i daha iyi öğrendi
Online MS okulu
ile hastaların, hasta yakınlarının hayatına nasıl bir katkı sağladınız?
Ondokuz Mayıs Üniversitesi’nde ve Samsun’da alanında
deneyimli eğitmenler ile son 6 yıldır gerçekleştirdiğimiz kamplardan elde
ettiğimiz deneyim ile bu yıl “Online Multipl Skleroz Okulu” projemiz 23
Nisan-17 Mayıs 2020 tarihleri arasında Karadeniz Multipl Skleroz Derneği’nin
facebook ve instagram adresi üzerinden gerçekleştiriliyor. Bu alanda on line
planlanan proje kapsamında MS’de en güncel bilgilere ulaşma imkanı sağlandı.
COVID 19 pandemisi nedeni ile evde kalmanın oldukça önemli olduğu bu günlerde
fizyoterapi, psikoterapi, beslenme, oyun ve müzik gibi farklı etkinliklerin yer
alacağı canlı programlara yer veriliyor. Günlük programlar bir gün öncesinden
sayfamızdan paylaşılıyor. Bu proje sayesinde hastalar ve yakınları MS'i daha
iyi öğrenebildi ve MS ile olan yolculuklarında daha başarılı oldukları
inancındayız. Türkiye’nin her bölgesinden, Avrupa ülkeleri, Azerbaycan,
Gürcistan gibi pek çok ülkeden izlendiğimizi gördük. Proje kapsamında pek çok
MS hastasına ve yakınına ayrıca sağlıklı yaşam adına bilgi sahibi olmak isteyen
pek çok kişiye ulaştığımız inancındayım. Online MS okulu projemizi hasta ve
yakınlarının katılımı ile bundan sonraki yıllarda da devam ettirme
düşüncesindeyiz.
YORUMLAR