Uzmanlar, pandemi
sürecindeki normalleşme sürecine geçiş hareketlenmesi ile birlikte alışveriş
merkezlerinin açıldığı bugünlerde risklere rağmen ziyaretlerin artacağını
söylüyor. Bu dönemde özellikle alışveriş bağımlılarına ‘dur, düşün, yap’
tekniğini öneren uzmanlar, alışveriş için liste yapılmasını ve listenin dışına
çıkılmamasını tavsiye ediyor.
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi Uzman Klinik Psikolog Aslı Başabak Bhais, alışveriş merkezlerinin açılmaya başlaması ile birlikte alışveriş bağımlılarına önemli tavsiyelerde bulundu.
ALIŞVERİŞ BEYNİN
HAZ MERKEZİNİ UYARIYOR
Uzman Klinik Psikolog Aslı Başabak Bhais, sağlıklı
alışveriş davranışı ile alışveriş bağımlılığı arasındaki farkların açıklanması
gerektiğini söyledi ve sözlerine şöyle devam etti: “Patolojik alışveriş kişinin
gerçekten ihtiyacı olmadığı halde bir şeyler almasıdır. Beynin haz merkezini
uyarmaya yönelik yani mutlu olmak için yapılan bir davranıştır. Kişinin maddi
şartları uygun olmamasına, gerçekten bir ihtiyacı olmamasına rağmen sadece iyi
hissetmek için yaptığı alma davranışına patolojik alışveriş diyoruz. Çoğu zaman
bu kişiler alışveriş sonrasında suçluluk, pişmanlık gibi olumsuz duygular
hissedebiliyorlar. Bu davranışa bağımlılık diyebilmemiz için kişinin alışveriş
yapmaya dair kontrol etmekte zorlandığı bir istek yaşaması, yapamadığında
yoksunluk diyebileceğimiz huzursuzluk, sinirlilik, stres gibi duygular
yaşaması, dikkatini başka şeye yönlendirmekte zorlanması, alışveriş yapmadan
mutlu olamaması gibi durumların oluşması gerekiyor. Ayrıca çevrelerinden
eleştiri gelmesine, ilişkilerini ve maddi durumunu etkilemesine rağmen
alışverişe devam etmeleri onların alışveriş bağımlısı olduklarını gösteriyor.”
ONLİNE ALIŞVERİŞE
YÖNELDİLER
Bu tarz bağımlılığı olan kişiler için karantina sürecinin
riskli bir dönem olduğuna dikkat çeken Bhais, “Karantina süreci ve yasaklar
herkesin hayatını sınırladı. Bu dönemde günlük hayatımızda haz veren birçok
kaynaktan mahrum kaldık ya da sınırlı yaşadık. Alışveriş bağımlılığı olan
bireylerle birliktebağımlılığı olmayan kişiler de daha ulaşılabilir gördükleri
için online alışverişe yöneldi. Patalojik bağımlılığı olan bireyler için
karantina süreci riskli bir dönem diyebiliriz. Diğer haz kaynaklarının azalması,
boş zamanın artması, online olarak ulaşılabilirliğin kolaylığı sebebiyle bu
sorunlu davranışta ciddi artışlar olması beklenir. İhtiyacı olmayan ürünler
almak, aynı üründen farklı renk ve modeller almak gibi alışverişler
görülebilir. Tabii bunun doğal sonucu olarak maddi durumlar ve yakın
ilişkileriyle ilgili bir takım sorunlar yaşanabilir” dedi.
BAĞIMLILAR
RİSKLERE RAĞMEN AVM’YE GİDECEKTİR
Pandemi sürecinde alışveriş merkezlerinden uzak duracak
kesimlerin olacağını söyleyen Bhais, “Ancak alışveriş bağımlığı olan kişiler
için bu biraz zor olabilir. Kişinin alışveriş yapmaya dair isteğini kontrol
etmekte zorlanması AVM’lere yönelmesine sebep olabilir. Özellikle bazı
alışveriş bağımlılarının rutininde mağazadan gidip almanın ve ellerinde çok
poşet taşımanın verdiği haz daha fazla olabilmektedir. Bu kişiler için durum
daha risklidir. Normalleşme süreciyle AVMlere yönelimin risklere rağmen
artacağını düşünüyoruz. Daha öncesinde böyle bir sorunu olmayan kişiler için de
beynin bu yolla haz aldığını keşfetmesi ve bunu tekrarlaması bu davranışın
bağımlılığa dönüşmesi açısından riskli olabilir” dedi.
‘DUR, DÜŞÜN, YAP’
TEKNİĞİ UYGULANABİLİR
Uzman Klinik Psikolog Bhais, patalojik alışveriş
bağımlılarına öncelikle bu dönem isteklerinin daha fazla olabileceğini ve
sonrasında olumsuz duygular yaşayabileceklerini düşünerek kendi rutinlerine
göre bir plan oluşturmalarını önerdi ve sözlerine şöyle devam etti: “İlk olarak
kredi kartlarını güvendikleri bir yakınına verebilir ve gerçek bir ihtiyaç
durumunda kendisine vermesini isteyebilirler. Alışveriş için kendilerine belli
kriterler getirebilirler ve o kriterlerin dışındaki alışverişleri
erteleyebilirler. Alacakları şeyin gerçek bir ihtiyaç mı hazza ulaşmak için
yapılan bir davranış mı olduğunu ayırt etmeleri için almayı düşündükleri
ürünler için kendilerine bekleme süresi koyabilirler. Biz buna “dur düşün yap”
tekniği diyoruz. Ancak sorun şu ki bu kişiler istekle baş etmekte
zorlanacakları için kartları ya da paraları ulaşılabilir bir yerde olduğu
sürece alışverişi erteleme zorlaşacaktır. Bu yüzden erteleme yöntemi için bir
yakınlarından destek almaları önerilebilir. Genelde bu tarz bağımlılığı olan
kişilerin sık gittikleri mağazalar vardır. Oralara hiç uğramamaları
önerilebilir. Gidecekleri zaman ise yalnız alışverişe çıkmamak, evden çıkmadan
önce kendilerine alışveriş listesi yapmak ve o listenin dışına çıkmamak,
yanında sadece o ürünler için yetecek miktarda para bulundurmak önerilebilir.
Bağımlılıklarda yeni haz kaynakları bulmak işe yarayan yöntemlerdendir. Alışveriş
bağımlılığında kişi alışverişin yerine kendisine haz verecek başka şeyler
koymak zorundadır. Bu tarz önlemlere rağmen kişi halen davranışı kontrol
etmekte zorlanıyorlarsa profesyonel bir destek alması önerilebilir.”
YORUMLAR