Böbrek taşı düşürmek, doğum sancısı kadar zorlu bir süreç. Tanfer Sağlık Grubu’ndan Üroloji Uzmanı Op. Dr. Ali Murat Gökçe, böbrek taşlarının ne olduğunu ve korunma yöntemlerini anlattı…
Böbrek taşı nedir, nasıl oluşur?
Böbrekler; sağda ve solda, karnın arka duvarını oluşturan kasların önünde bulunan fasulye görünümünde, kandaki zararlı maddeleri süzerek idrar ile vücuttan uzaklaştıran, vücudun su ve tuz dengesini sağlayan organlardır. Besinlerle vücuda aşırı alınan ya da vücutta oluşan maddelerin kandaki yoğunluğu artarsa, böbreklerden süzülerek idrara geçen miktar artacaktır. Vücuda alınan su miktarı azaldığında ya da su kaybının arttığı durumlarda ise daha az miktarda ve daha fazla yoğunlukta idrar oluşacaktır. Bu sebeplerden dolayı böbreklerden süzülen tuzlar, atık ve kimyasal maddelerin idrardaki yoğunlukları belirli bir eşik değerini aşınca kristalleşir. Kalsiyum, oksalat ve ürik asit maddelerinin kristalleşmesi sonucu birbirine yapışarak kumları ve bunlar da birleşerek taşları oluşturur. Böbrek taşları içeriğine bağlı olarak çeşitli yapıdadır. İdrarda kalsiyum atılımının fazlalığı ile oluşan kalsiyum taşları en sık görülen böbrek taşlarıdır. Diğer böbrek taşları ise idrar yolu enfeksiyonu ile gelişen struvite taşları, ürik asit taşları, sistin taşları ve ksantin taşlarıdır. Böbrek taşlarının tanısı röntgen, ultrasonografi, bilgisayarlı tomografi, kan ve idrar tetkikleriyle konulur.
İDRAR KANALI ŞİŞEREK GERİLİR
Böbrek taşı belirtileri nelerdir?
Belirtiler; böbrek taşının büyüklüğüne, yerine ve tıkanma yapıp yapmadığına göre değişiklik gösterir. Böbrek taşının en sık rastlanan belirtisi, böbreğin olduğu bölgedeki ağrıdır. Taş, böbrek içinde kaldığı ve üst idrar yoluna girmediği sürece herhangi bir belirti vermez. Biraz büyük taşlar hastalarda hafif yan ağrısı şeklinde kendini hissettirebileceği gibi bazen ağrı çok şiddetli kriz şeklinde olabilir. Genellikle taş böbrekten hareket edip üreter denilen üst idrar kanalına girince ağrıların şiddeti ani artış gösterir. Bu ağrının sebebi taşın idrar yolunu tıkaması sonucunda böbrek ve taşın gerisinde kalan idrar kanalının şişerek gerilmesidir. Bunun yanında taşın neden olduğu diğer problem enfeksiyondur. Taş bir yabancı cisim olduğundan idrarda enfeksiyon yaparak ve antibiyotik tedavisinin etkisini azaltarak böbrek iltihabına ve dolayısı ile yüksek ateşe neden olabilir. Ayrıca böbrek içinde ya da kanalda hareket eden taşlar idrarda kanamaya neden olabilir. Bu belirtiler tek tek olabileceği gibi beraber de olabilirler.
KONSANTRE DEĞİL TAZE SIKILMIŞ MEYVE SUYU TÜKETİN
Beslenmeye dikkat ederek taş oluşumu önlenebilir mi?
En sık görülen böbrek taşları, beslenme ile ilişkili olan kalsiyum ve ürik asit taşlarıdır. Böbrek taşı oluşumunu önlemek için doğru ve dengeli beslenme programları kullanarak yeterli miktarda sıvı tüketilmesi en etkili yöntemdir.
Tanfer Sağlık Grubu’ndan Üroloji Uzmanı Op. Dr. Ali Murat Gökçe, böbrek taşı oluşumundan koruyacak, kolayca uygulayabileceğiniz yöntemleri şöyle sıraladı:
Bol sıvı tüketin: Günde 2.5 litre civarında sıvıyı belli aralıklarla tüketin. Su haricinde limonata, portakal suyu ve greyfurt suyu gibi C vitamini içeren meyve suları da taş oluşumunu engelleyebilir. Taze sıkılmış meyve suları tercih edin ve konsantre meyve sularının taş hastalığı riskini artırabileceğini unutmayın. Limon ve portakal, idrarın asitliğini gideren sitrat maddesini yüksek oranda içerdiğinden portakallı limonata içmek böbrek taşı ağrısına iyi gelir. Elma, lif içerdiğinden böbreğin süzme işlemini gerçekleştirmesine yardımcı olur. Probiyotik bir besin olan yoğurt böbrek için çok faydalıdır. Yüksek lif içeren bal kabağı toplumumuzda yaygın olarak tüketilmese de sayısız faydası olan bir besindir. Böbrek taşı tedavisinde destekleyicidir, taşların vücuttan atılmasını kolaylaştırır.
Tuz kullanımını mümkün olduğunca azaltın: Fazla tuz tüketimi bağırsaklardan kalsiyum emilimini artırır. Bu da böbreklere daha fazla miktarda kalsiyumun gelmesine neden olarak, taş oluşum riskinin artmasına neden olur. Ayrıca fazla sodyum tüketimi idrarda kalsiyum miktarının artmasına neden olarak böbrek taşı riskini arttırır, sodyum içeren gıdalardan uzak durulmalıdır. Bu nedenle çok tuzlu gıdalar tüketmeyin. Günlük beslenmede; sebze, meyve ve ekmekte de tuz olduğunu unutmayın. Bu nedenle sebze yemeklerini ekstra tuz ilave etmeden yapın. Patates cipsi, hamburger, dondurulmuş hazır gıdalar, işlenmiş gıdalar, tuzlu atıştırmalıklar, tuzlu peynirler, hazır çorbalar, şarküteri ürünleri, tuzlu yemişler gibi yüksek sodyum içerikli konserve ve hazır gıdalardan uzak durulmalıdır.
Hayvansal protein alımını azaltın: Hayvansal protein içeren gıdalar, idrarda bulunan ve taş oluşumuna neden olan ürik asit miktarını artırır. Bu yüzden kırmızı et, yumurta, deniz ürünü olan hayvansal proteinleri çok aşırıya kaçmadan tüketmek gereklidir. Lif içeriği yüksek olan besinler yiyin ve protein tüketimini azaltın.
Kalsiyum ihtiyacınızı karşılayın: Beslenme programınızda yeterli kalsiyum alınması çok önemlidir. Süt ve süt ürünlerinin yer almadığı diyetler, taş oluşum riskini artırdığı için kalsiyumdan yoksun beslenme programlarını uygulamayın. Çünkü ihtiyacınız olan kalsiyumu besinlerden almazsanız oksalat seviyesi yükselecek ve böbreklerde taş oluşumu riski artacaktır.
Böbrek taşı riskini oluşturan yiyeceklerden uzak durun: Bazı yiyecekler özellikle böbreklerde taş oluşumuna neden oluyor. Böbrekte taş oluşumu yönünden en riskli maddelerden biri de oksalat olup tüketimi kısıtlanmalıdır. Siyah çay, kahve, alkol, pancar, soya, çikolata, kakao, kuru incir, karabiber, fındık, maydanoz, haşhaş tohumu, ıspanak, çilek, böğürtlen gibi besinler yüksek miktarda oksalat içermektedir. Ayrıca kolalı ve gazlı içecekler fosfat içerdiğinden yine taş oluşumuna neden olmaktadır.
Limon ve zeytin yağından oluşan karışımlar böbrek taşı tedavisinde de tercih edilmektedir. Limondaki sitrik asit sayesinde kalsiyum kaynaklı böbrek taşlarını kolayca düşürebilirsiniz
Elma sirkesi ve bal ile hazırlanan karışımlar böbrek taşlarını eritmeye yardımcı olarak taşların atılımını kolaylaştırır. Ayrıca genetik yatkınlık taşıyan kişiler elma sirkesi kullanarak böbrek taşı oluşumunu engelleyebilir.
Isırgan otu ve yaban mersini ile hazırlanan karışımlar idrar yolları iltihabını azaltırlar. Aynı zamanda böbrek taşlarını küçülterek vücuttan atılmalarını kolaylaştırırlar.
YORUMLAR