Spor öncesi tetkik yaptırın

Bizde Kahramanmaraş’ta Bugün Gazetesi olarak Profesyonel anlamda futbol hakemliği yapan aynı zamanda profesyonel spor eğitmeni ve beslenme uzmanı olan Tuğba Güneş ile spor yapan kişiler üzerinde spor öncesi ve spor sonrası tetkikler yapılması konusunda ihmalleri ortadan kaldırmak adına gerekli önlemlerin alınması adına röportaj yaptık.  

Ülkemizde ve Her yıl dünyada 1 milyon bebek kalp hastalığıyla doğarken, uzmanlar, çocuk ve gençlerde yaşanan kalp krizlerinin büyük kısmında sorunun ani gelişen ritim bozukluğu ve kalbin durmasından kaynaklandığını belirtiyor. Özellikle son 1 ay içerisinde Samsun’da 14 yaşındaki lise öğrencisi arkadaşları ile basketbol oynadığı sırada bir anda yere yığılarak hayatını kaybetmesi, Geçtiğimiz ay da İzmir Aliağa’da 16 yaşındaki lise öğrencisi beden eğitimi dersinden sonra kalp krizi geçirerek yaşamını yitirmesi, geçen hafta içerisinde ise Bursa’da 17 yaşındaki genç sporcu göğsünde şiddetli Ağrı hissederek hastaneye kaldırılması ancak müdahaleye rağmen kurtarılaması ile alakalı gerçekleşen vakalara yönelik son zamanlarda spor yapan çocukların kalp krizinden hayatını kaybetmesi, gözleri erken yaştaki kalp hastalıklarına yönelik Daha önce Kahramanmaraş Kadın Klasman Hakemi olan, şehrin en bilindik yaşam ve wellness koçlarından biri olan Tuğba Güneş ile bu konuyu gündeme getirdik. Profesyonel anlamda futbol hakemliği yapan aynı zamanda profesyonel spor eğitmeni olan birçok spor branşını profesyonel düzeyde bilen Tuğba Güneş ile Gazetemiz Spor Muhabiri İlker Yiyen Hem beslenme, hem de spor alanlarında bilinmeyenler masaya yatırdı. İşte Gazetemi Spor Muhabiri İlker Yiyen ile Spor uzmanı yaşam koçu Tugba Güneş’in yaptığı Ropörtajın Ayrıntıları;  

-Sağlıklı yaşam için spor şart deniliyor ve son zamanlarda ise küçük yaşlarda sporcu ölümleri ile alakalı birçok vaka var. Samsunda, İzmir’de ve Bursa da Beden Eğitimi Derslerinde yaşanılan kalp krizi vakaları konuları ihmallere dayatılıyor. Bu konuda spor yapmadan önce Profesörler Tetkik yaptırın uyarısında bulunuyor siz bir spor uzmanı olarak bu duruma nasıl bakıyorsunuz?

Bu Bahsettiğiniz çok önemli bir konu, çünkü son dönemlerde çok sık rastlanmaya başlandı bu ani ölümlere özellikle kalp krizi olmak üzere. Tabi şöyle bir şey yetişkin bireylerde ani ölümlerde kişi işte küçük yaşta spora başlamıyor. 40 yaşında 55 yaşında spora başlanılıyor ve bir alt yapısı yok. Bir sportif alt yapısı yok. Ciddi tetkikler yaptırılmıyor. Bunun yanı sıra kardiyoloji ve dahiliye ile alakalı Ciddi sıkı çalışmalar içerisinde olmak gerekiyor. Egzersize yeni başlayacak bir çocuk yada bir yetişkin bir bireylere ben bir spor uzmanı olarak yanıma geldiklerinde Rapor sonuçlarına göre sürekli egzersiz hareketler öneriyorum. Öncelikle Hekime gönderiyorum. Hekime göndermekle de kalmıyorum ve belli tahliller istiyorum. Bu tahlilleri mutlaka yaptırmak gerekiyor. Ve en önemlisi de Kardiyoloji ile efor çalışmaları yapılması gerekiyor ki kalbin dinamizmine kalbin kapakçıklarına, damar ağlarının durumunu gözlemek lazım. Kendi üyelerime de ben böyle söylüyorum. Rapor sonuçlarını getirdikten sonra ben onlarla birlikte egzersize başlıyor, ona göre kan değerlerine bakıyor, kan değerleri yerin demi, yolunda mı diye oradan çıkan sonuçlara göre egzersiz yapabilir yada yapamaz diye. Çünkü bu bazı rahatsızlıklarda bazı bireylerde sorunu direk tesbit edebiliyor. İşte egzersizi belli bir düzeyde yapman gerekiyor yada yapmaman gerekiyor, yada tedavi olman gerekiyor.

“İÇİMİZDEK KORKUYU AŞMALIYIZ”

Bu çok fazla kişide aynı bize gelen sporcu adayları korkuyor ve ben çok iyiyim gerek yok gibi red etmeler oluyor. Korkuyor, biz yapı olarak hekimlerden korkuyoruz bizde Beyaz önlük korkusu var halk olarak. Yüzleşmeye korkuyoruz, altta yatan sıkıntı var mı yok mu diye. Bazı bireyleri zorla sevk ediyoruz. Gidiyorlar, geliyorlar ben iyiyim diyen bireyler tansiyon ve bazı sorunlar çıkıyor bireyler bu durum karşısında hayrete düşüyor, inanamıyor. Biz bunun gibi vakalarla çok karşılaşıyoruz. En küçük vaka karın ağrısı ile başlıyor. Biz ise hekime gönderiyoruz. Raporlar sonucunda Raporda sağlık için spor yapmalı diyor ve ona göre egzersiz hareketler uyguluyoruz. Bunun için kişisel tetkikler çok önemli büyük yaş olsun küçük yaş olsun. Ailelerden de çocuklarını spora başlatmadan önce mutlaka en ince ayrintisina kadar doktor kontrolünden geçirmelerini istiyorum ki onlarla rahat ilgilenebilelim, içimiz rahat olsun. İhmaller olmasın. Yoğun ve stresli şehir hayatında hep ertelediğimiz spor yapma alışkanlığımız ve sağlık taramamızı önemsemeliyiz. Bilmeliyiz ki işe girmeden önce yapılan işe giriş muayeneleri, spor yaparken check up yaptırmak gibi taramalar, birçok hastalığı erken teşhis ederek, büyük ölçüde hastalıkları önlemede yardımcı olmaktadır.

-Daha önceden spor yapmamış alışkanlığı olmayan bir insan yaşlısı, genci spor yapmadan önce hekimler check up yaptırılmasını öneriyor, buna siz spor uzmanı olarak uygun buluyormusunuz?

Biraz öncede dediğimiz gibi küçük yaşta yada ergen yaştaki ölümlere karşın önlemler konusunda ihmalleri ortadan kaldırmak adına Ailelerden de çocuklarını spora başlatmadan önce mutlaka en ince ayrıntısına kadar doktor kontrolünden geçirmelerini istiyorum ki onlarla rahat ilgilenebilelim, içimiz rahat olsun. Ben Maraton sporcusuyum. Ben bile Maratona gitmeden önce 6 ay yada senede bir check up’a girerim. Başta kan tahlilleri olmak üzere hepsini yaptırıyorum. Efor testine, kalbin dayanıklılığına bakılıyor. Bunlar gibi çok önemli konular var ve bunların düzenli yapılması gerekiyor. Çünkü bilmediğimiz çok şey var. Mesela doğuştan gelen çok anomolikler var. Kişi mesela sağlıklı, tahliller iyi çıkıyor. Hekim değerlendirmeleri iyi çıkıyor ama yine de ani ölümler meydana geliyor. Neden ani ölümler gerçekleşiyor, altta yatan anomiler var doğuştan gelen bir bozukluk var. Bunu da görebilmemiz için irdelemesi lazım bunun için check up çok önemli diye düşünüyorum.

-Spor yaparken istediğiniz spora bedensel özelliklerinizin uygun olup olmadığını spor hocalarına danışın ve kademe kademe ilerleyin deniliyor bunun sebebi nedir? Mesela Ben Basketbol oynamak istiyorum, ama boyum kısa Beni spor uzmanları futbol yapmamı tavsiye ediyor bunun gerekçesi nedir?

Bu konu yetenek üzerine bir seçim. Biz buna fiziksel uygunluk diyoruz. Küçük yaşlardan itibaren bunun tesbiti yapılıyor. İşte her branşın kendine has yaş skalaları var. İşte Cim lastiğe başlama yaşı 4 ve 6 yaşta başlanılıyor, Basketbol 8-10 yaş araları, Futbol 7-10 yaş araları başlama yaşı. Ona göre ve yeteneğe göre spora yönelme oluyor. Tüm branşların bir yaş sıkalası var. Artı yetenek seçimleri var. Kişinin antropedrik ölçümleri buna uyumlu olması lazım. Kas gelişiminin, boy gelişiminin kendi isteğinin, algılarının olması lazım.

-Peki Bunun Sağlıksal boyutu var mı? Mesela Benim Boynum ağrıyor Jimlastik yapmak istiyorum ama uzmanlar bana futbol oyna diyor? Buna benzer örneklere rağmen sağlıksal boyutları nelerdir?

Bunu Profesyonel anlamda düşünürsek buna bakılarak fiziksel uygunluk değerlendirmeleri yapılabilir. Sağlık açısından tetikleme olur diye size yönlendirmeler yapılıyorsa onlara önem arz etmek gerekir. Profesyonel anlamda bu önlemlere dikkat edilebilir. Sedantel anlamda ise istediğiniz sporu yapmakta özgürsünüz ama kısa süreli olması şartı taşır. Bu konuda hareketsiz bireyler egzersiz yapma adına olabilir. Ama profesyonel ve alt yapı seçiminde fiziksel ve yetenek seçimi mutlaka uygulanır. Buna da yapacak fazla bir şey yok. Kişi eğer uygun değilse o branşta sıkıntı çekersiniz.

-Kahramanmaraş gibi güzel bir iklimli şehre sahibiz ve Şehrimizde Yürüyüş yolları, Spor alanları, stadyum kenarlarında koşu yapanların geneli obeziteye karşı spor yapma yükümlülüğü doğarken birçoğu ise spor yapmaya yönelik orada yer alıyor. Bunu Kilo verme veya zayıf kalmaya uygularsak sizce iyi bir yöntem midir?

Şimdi Kilo verme yöntemi çok geniş bir yöntem. Kilo vermenin dairesi çok genişledi. Önceden haftanın 3 günü spor yap, sabah, öğle, akşam üç ana, üç ara beslenme ile bu işi götürüyorduk. Şimdi ise Kilo verme işi çok kapsamlı bir iş oldu. Şimdi kişinin, bulgusu, DNA ve biyolojik faktörler ve beslenme şekli çok önemli, egzersiz şekli çok önemli, hayata bakış açısı önemli. Karamsar bir birey mi, kaygılı bir birey mi, iyimser bir birey mi, bunlar o kadar önemli ki bunlar tespit edilip artık kişiye özel oldu. Her insanın kendisine göre farklı bir bireyselliği var. Buna göre çeşitli yollar deneniyor, koşu, yürüyüş gibi farklı yollar da baş koyabiliyor bireyler.

-Bireysel Spor yapan, profesyonel spor yapan kişiler öncelikle ısınma hareketi olarak açma-germe, koşu gibi çalışmalar yapıyor bunun etkisi nelerdir? Siz Hakemken de bu tür ısınmalarla maça çıkıyorsunuz bunun etkilerinden bahsedebilirmisiniz?

Bunlar spor Biliminin önemli aşamaları ve her zaman gelişiyor. Ben en son gittiğim seminerde de mobilizasyon denilen sitretinck ile ilgili birkaç değişiklikler oldu. Eklem esnekliğine yerini artık tamamen kas esnekliğine bıraktı. Sporcunun çıkacağı maçta özellikle futbolda mutlaka ısınması lazım. Yani kalp ritmini düzeltmemiz lazım. Bunu koşarak değil, ip atlayarak ta yapabiliriz. Yerinizde sipinikler diz çekmelerle de yapabiliriz. Ama ısınmamız lazım. Kalp ritminin yükselmesi lazım. Bundan sonra Kasları gerdirmek lazım. Yapacağımız spor dalına yönelik Futbolsa Bacakları, Yüzme ise Kolları gibisine gerdirmeler yapmamız gerekiyor. Isınma performans ve sakatlanma açısından çok önemli. Isınma Performansı artırıyor ve sakatlanmayı önlüyor.

-Genç Bireyleri soğuk havalarda hangi yaş ağırlıklarında spor yapmaya teşvik etmeliyiz, İklim şartlarına göre mi spor yapmalıyız, Spor’un soğuk havası, sıcak havası var mı?

Böyle bir şey söz konusu değil, spor’un zararı ve iklimi olmaz. Şimdi çocuklar ve yetişkinler diye ayırım yapmış olursak Ben üniversiteyi doğuda okudum ve eksi 52’yi gördüm. 4 sene Kars sarıkamış’ta hem spor yaptım hemde okulumu sürdürdüm. Orada Hakemlikte yaptım. Orada 3 yaşındaki çocuklar harıl harıl kayıyor. Kayak sporu ile ilgileniyor. Bord yapıyorlar ve kayak yapıyorlar. Bunlar 3 yaşında başlıyorlar ve yetenekli bir hale geliyorlar. Buna bakılacak olursak iklim bence hiç fark etmez. Bizde ise maalesef soğuk iklimlerde insanlar hep içerde kalır, sıcak iklimlerde de hep içerde kalır. O zaman insanlar hiç dışarı çıkmasın böyle bir mantık yok. Vücudun Adaptasyonu denilen bir inmini var. Yani biz vücudumuzu duruma göre adapte edebilirsek eğer dışarıdan kopmayız. Hastalıklarda bu nedenlerden dolayı çıkıyor. Maalesef içeri kapanıyoruz. Bilinçsiz ailelerimiz çok. Sadece giyim tarzımızı iklime göre ayarlarsak daha iyi olur. Sartlara göre önlemimizi alalım. Hele hele Kahramanmaraş yumuşak bir Akdeniz iklimi burası Spor cenneti olacak bir il ama bilinçsizlik bunun önüne geçiyor.

-İklim şartlarına istinaden spor yapılan alan tercihinde fiziki şartlara göre mi seçim yapılmalı? Kapalı alan mı, yoksa açık alan mı sporu daha iyi yönde etkiler?

İklim şartlarına göre konuşacak olursak kapalı alan tercih edilmeli ama fiziki vücut yapısına göre düşünecek olursak temi hava tercih edilmesin de yanayım. Spor yapmak isteyen insan her alanı kullana bilir. Egzersiz her yerde yapılır ve performansı her yerde yakalanabilir. Birde Branşlara göre eğitim alanları tercih edinilmeli. Mental olarak bir voleybolcu yada basketbolcu spestik antrenmanlarını salonda mental antrenmanlarını ise dışarda yaparlar. Tabi sedantel bir birey ise her alanı kullana bilir.

-Spor Yapma alışkanlığı olmayan insanları nasıl spora yönlendirebiliriz?

Yoğun ve stresli şehir hayatında hep ertelediğimiz spor yapma alışkanlığımız ve sağlık taramamızı önemsemeliyiz. Bilmeliyiz ki işe girmeden önce yapılan işe giriş muayeneleri, spor yaparken check up yaptırmak gibi taramalar, birçok hastalığı erken teşhis ederek, büyük ölçüde hastalıkları önlemede yardımcı olmaktadır. Spor yapmak sağlık açısından çok önemli spor yapmak sağlıklı yaşamak demektir. Sağlık için spor yapmayan arkadaşları spor’a yönlendirmeliyiz ve spor alışkanlığına teşvik etmeliyiz. Spor yaparken; daha önceden spor yapma alışkanlığı olmayanların ve dolayısıyla spora yeni başlayanların, hastalığı sebebiyle düzenli ilaç kullananların, tespit edilmiş kalp ve damar hastalığı olanların, 60 yaş ve üstü kişilerin ve psikolojik durumu kötü olanların daha fazla risk altında olduğunu belirtilir.

-Her zaman spor yapanlara özellikle uygulanan bir yöntem vardır, Beslenme konusunda 2 saat öncesi yemek yiyin yada maç sonrası yemek yiyin diye bunun tetikleri nelerdir?

Bu olay çok şahibe götüren bir durum. Aslında çok da bilinmeyen bir konu herkes kendine göre yorumluyor ama Sporcu beslenmesi çok geniş bir konu. Sporcu beslenmesinde enerji kaynakları çok önemli. Sporcuya enerjiyi karbon hidrad verir. Çünkü sporcunun saatler süren bir maçı var, dolayısı ile 2 saat mantığı sindirim konusu. 2 saat öncesi sindirimi hafifletmekten yana geliyor. Meyve öneriliyor, sıvı içecekler öneriliyor. Bu spor yapan yapmayan yürüyüş yapan bile beslenme konusuna dikkat etmeli ve meyve tüketmeli katı yiyecekleri ise 2-3 saat önce yemesi daha sağlıklı. Spordan sonra ise yemek yemek spor yapmanın mantığını devre dışı bırakır. Bu saat dilimi ise katı yiyeceklerde 5-6 saat önce tüketimi yapılmış olması lazım.

-Spor yaptıktan sonra duş alınması konusunda spor eğiticileri duş alın diyor, Spor sonrası duş almanın faydaları nelerdir. Neden duş alınmalı? İdmandan sonra yada maçtan sonra duş almak sporcuya nasıl bir etki yaratır?

Duş meselesi çok önemli. Antrenman yaptık, yada maçtan çıktık. Ben her zaman öğrencilerime de söylüyorum Antrenman duş aldıktan sonra biter diye. Çünkü vücudumuzda çok değişik bir fizyolojik bir durumun içerisinde oluyor. Duş almak bizim jenerasyonumuzu tamamlıyor. Vücut ısımızı ayarlar termostat görevi yapar. Vücut ’un yenilenmesini sağlar. Duştan sonra antrenman tamamlanmış olur. Kişilere de bunu her zaman söylüyoruz ve spor Kompleksleri ve spor alanlarında da her zaman duş kabinleri mevcuttur. Öbür türlü duş yapmayan bir bireyde 2 saat ara sonrası sıtma tutulması gibi hastalıklara yol açar. Vücut Dengesi bozulur. Damarlarda gerilmeler oluşur. Bu nedenle duş çok önemlidir.

-Spor yapmadan önce veya yaptıktan sonra nelere dikkat etmeliyiz?

Spor yaparken, öncesinde ve sonrasında dikkat edilmesi gerekenler; 1-Spora başlama kararı verdiğinizde ve senede bir kere düzenli olarak mutlaka kapsamlı bir check up yaptırın. 2-Isınma ve esneme hareketlerini önemseyin. Isınma hareketleri sakatlığı azaltarak, vücudu spora hazırlar. 3- Süregelen bir sağlık şikayetiniz varsa onu aydınlatmadan spora başlamayın. Menisküs, bel ve boyun fıtığı gibi hastalıklara sahip olup olmadığınıza dikkat edin. Eğer bu problemleri yaşıyorsanız, hekiminizin kontrolünde ve uygun gördüğü şekilde spor yapın. 4- Spor yaparken istediğiniz spora bedensel özelliklerinizin uygun olup olmadığını spor hocalarına danışın ve kademe kademe ilerleyin. 5- Spor yapmayı planladığınız veya yaptığınız alanın uygun olup olmadığını gözden geçirin. Ders aldığınız spor hocasının konusunda yetkin olduğundan emin olun. 6- Spor yaparken ve sonrasında oluşabilecek şişlik, ağrı, şişlik vb. Şikayetleri hekiminize danışmanızda fayda var. (İLKER YİYEN)