Elektrolitler, vücut sıvıları içinde erimiş halde bulunan
ve elektrik iletebilme özelliğine sahip madensel çözeltilerdir. Suda erimiş
halde bulunan ve minimum birer adet anyon ile katyondan (negatif ve pozitif
yüklü iyon) oluşan elektrolitler, hücre zarından sıvılar gibi osmoz ve aktif
taşınma yöntemleri ile taşınıyor. Vücuttaki birçok fonksiyonda ve pek çok
sistemle ilgili dengenin korunmasında rolü olan elektrolitlerin en önemlileri
sodyum (Na), potasyum (K), kalsiyum (Ca), klor (Cl) ve fosfordur (P). Bunlar
dışında kalan ve vücutta toplamda yaklaşık 5 mg’dan daha az bulunan magnezyum,
demir, çinko, bakır, iyot, kobalt, krom, selenyum ve kalay ise eser elementler
olarak adlandırılıyor. Tüm elektrolitler, vücutta hücre içinde veya hücre dışı
sıvılarda (kan ve diğer vücut sıvıları) bulunuyor.
Özellikle düzenli spor yapanların vücutta elektrolit dengesine
dikkat etmesi gerektiğinin altını çizen Acıbadem Fulya Hastanesi Kalp ve Damar
Cerrahisi Uzmanı Doç. Dr. Cem Arıtürk, “Vücuttaki hücre dışı sıvıların esas
elektroliti olan sodyum, vücuttaki asit-baz dengesinin, kan osmolalitesinin,
sinir iletisinin ve kas kasılmasının sağlanmasında önemlidir. Klor ise hücre
dışı sıvıların esas anyonudur ve sodyum ile benzer fonksiyonlarda görev alır.
Bununla birlikte hücre içi sıvıların asıl elektroliti olan potasyum da, sodyum
ile benzer şekilde asit-baz dengesinin düzenlenmesi ve kas-sinir iletilerinde
görev alır. İnsan vücudunda en fazla bulunan mineral olan kalsiyumun %99’luk
kısmı kemiklerde, dişlerde yer alırken geri kalan %1’lik kısmı ise kanda ve
yumuşak dokularda yer alır. Kemik ve dişlerde kalsiyumdan sonra en çok bulunan
elektrolit ise fosfordur. Eser elementlerden olan magnezyum, özellikle kas ile
ilgili fonksiyonlarından ötürü sporcular açısından önem taşımaktadır. Sporcular
açısından önemli olan özellikleri açısından özetlemek gerekirse elektrolitler;
kasların normal çalışmasında, sinir iletilerinin sağlanmasında, bilincin
devamlılığında, sindirim sistemi fonksiyonlarının normal olarak idamesinde
görev alırlar” dedi.
UZUN SÜRELİ
ANTRENMANLARDA EKSTRA ELEKTROLİT GEREKEBİLİYOR
Besinlerle ve sıvılarla alınan elektrolitlerin, vücuttan
terleme ve idrar yolu ile atıldığını belirten Doç. Dr. Cem Arıtürk, sözlerine
şöyle devam etti: “Normal şartlarda düzgün beslenme bu elektrolitlerin temini
için yeterlidir, ancak kaybın arttığı uzun süreli antrenmanlarda (kişisel
özelliklere göre değişmekle birlikte 3-4 saat ve üzeri antrenmanlar), kaybı
karşılayabilmek için ekstra elektrolit içerikli gıda ve sıvı ihtiyacı
doğabilmektedir. Sporcularda ve özellikle uzun mesafe-endurans sporcularında sıvı-elektrolit
dengesi denildiğinde (terleme ile en çok kaybedilen elektrolit tuz olduğundan)
bahsedilmesi gereken en önemli konu sodyum dengesidir. Vücuttaki sıvı
dengesinin sağlanmasının yanı sıra vücut içinde bulunan sıvının tüm vücut
kompartmanlarında (kan- doğal vücut boşlukları-dokular arası) dengeli dağılımda
olması da önemlidir. İşte elektrolitler ve özellikle sodyum, bu dengenin
sağlanmasındaki temel faktörlerdendir. Vücutta tuz miktarının normalden az
olmasına hipernatremi, az olmasına ise hiponatremi adı verilmektedir. Bununla
birlikte vücuttaki sıvı miktarının durumuna göre aşağıdaki tablodaki alt
sınıflamalar yapılmalıdır ve bu tablodaki durumlar birbirinden ayırt
edilmelidir.”
YORUMLAR