Stres tanım olarak; dengenin bozulduğu duruma
organizmanın verdiği cevap olup, kişinin bedensel ve ruhsal dengesini bozucu
her uyaran, stres kaynağı olabilir. Olağan sınırlar içerisindeki stres; uyumu
arttırıcı olup kişinin yeteneklerini destekleyip, motivasyonuna yardımcı olacak
bir itici faktör iken, stresin hiç olmaması ya da aşırı olması; kişilerde
işlevselliği bozmaktadır. Sürekli hissedilen kronik stres ise vücut
sistemlerini etkileyerek, bir takım sağlık problemlerine yol açabilir.
Olumlu olaylar da
stres yaratabilir
Stres sadece işsizlik, yas, boşanma, kayıp gibi olumsuz
yaşam olaylarında değil; evlilik, terfi, ebeveyn olma, yeni çevreye dahil olma
gibi olumlu veya nötr görünen ve uyum gerektiren yaşam olayları sonrasında
olabilir. Hatta stres, yaşam olayı olmaksızın kişinin kendisi ve dış dünyayı
algılama şekli neticesinde de ortaya çıkabilir. Stres oluşturacak yaşam olayı
varsa bu olayın; niteliği, kişinin olaya maruziyetinin sürekli olup olmaması,
olayı kontrol edip edememesi, kişinin zihinsel
yapısı da önemlidir.
Bu şikayetlerin
sebebi stres olabilir!
Stresli durumda; kas gerginliği, çarpıntı, titreme, terleme,
yorgunluk, halsizlik, mide ve bağırsak belirtileri gibi bedensel belirtilerin
yanında; mutsuzluk, zevk alamama, kaygı, huzursuzluk, öfke hali gibi duygusal
belirtiler, unutkanlık, konsantrasyon problemleri gibi bilişsel belirtiler,
uyku bozuklukları, yeme alışkanlığında değişiklik, alkol ve madde kullanımı
gibi davranışsal belirtiler olabilir.
Kontrolü ele alın!
Stresle baş edebilmek için öncelikle söz edilmesi gereken,
kişisel faktörlerdir. Kişinin stres kaynağını nasıl algıladığı, buna verdiği
tepkiler, baş etme becerileri; bireyler arası farklılık gösterir. Bazı bireyler,
sakin kalıp yapılması gerekeni soğukkanlılıkla yerine getirebilirken bazılarında
kaçınma, stres kaynağı karşısında öfkelenme, ne yapacağını bilememe, donakalma,
erteleme gibi tepkiler görülebilir. Stresle baş etmede ilk adım, bireyin kendi
stresini fark edip kendisinde stres oluşturan durum ile yüzleşmesidir.
Sonrasında bu durumu nasıl algıladığına ve stres kaynağına nasıl tepki
verdiğine dair farkındalık kazanması, neler yapabileceğine dair strateji
geliştirmesi ve elinden bir şeyin gelmediği, stresin kaynağını kontrol
edemediği durumla uzlaşması, yapamayacaklarından vazgeçmesi önerilebilecekler
arasındadır. Örneğin, kişi stresini tetikleyen; gürültülü, karanlık, sevmediği
ortamlardan, ya da kendisinde endişeyi tetikleyen kişilerden uzaklaşabilir. O
anda kendisine iyi gelen, onu motive eden fikirleri hatırlaması, öncesinde
durumun üstesinden geldiğini ve o durumdaki hissiyatını hayal etmesi, kendisi
için rol model olan, örnek aldığı kişilerin aynı durumda nasıl davranıyor
olacaklarını düşünmesi, yapılabilecekler konusunda yola çıkmak, kontrolü ele
almak, bireysel olarak yapılabileceklerden sadece birkaçıdır. Bunun yanında
aile ve sosyal çevrenin desteği, kişinin günlük hayatını nasıl sürdürdüğü,
keyif aldığı aktivitelere vakit ayırması, beslenme ve uyku düzenine dikkat
etmek, düzenli egzersiz yapmak, gevşeme ve nefes teknikleri psikoeğitimi de
stresle baş etmede yardımcı olabilecek faktörlerdir. Kişi tüm bunlara rağmen,
stresiyle baş edemiyor ve bu durum hayatını olumsuz olarak etkilemeye devam
ediyorsa uzman desteği mutlaka alınmalıdır.
YORUMLAR