Birincil Piyasalar- İkincil Piyasalar
Birincil piyasalara birinci el piyasa, ikincil piyasalara ise ikinci el piyasa denmektedir.
İşletme açısından baktığımızda şirketler büyürken finansman sağlama ihtiyaçları da artacaktır. Şirket halka arz işlemiyle pay ihraç etmeye karar verebilir. Bu ilk halka arzda şirketin ihraç ettiği payları fon fazlası olanlar satın alırlar. Bu işlem sonrasında şirkete ise nakit girişi olacaktır. Söz konusu örnekte finansal bir varlığın ilk kez alınıp-satıldığı piyasalar birincil piyasaları (birinci el piyasalar) oluşturur. Fon fazlası olanların satın aldığı payları satmak istemeleri durumunda ise bu paylar ikincil piyasalarda (ikinci el piyasalar) işlem görecektir.
Finansal piyasalar bu piyasada işlem gören finansal ürünlerin ilk kez alınıp satılmasına göre birincil ve ikincil piyasalar olarak sınıflandırılabilir.
Birincil Piyasalar: Finansal varlıkların ilk kez işlem gördüğü ya da yaratıldığı piyasalardır. Finansal varlıklarını ilk kez ihraç eden kurumlara fon girişi sağlanır.
İkincil Piyasalar: Daha önce alınıp satılan finansal varlıkların tekrar işlem gördüğü piyasalardır. Mevcut finansal varlıklar el değiştirir. Borsa İstanbul ikincil piyasaya örnektir. Bu piyasadaki işlemler sonucunda finansal varlıkları ihraç eden firmalara fon girişi olmamaktadır.
İkincil Piyasada oluşan fiyatlar ve işlem hacmi işletmenin değerini doğrudan etkileyecek ve yeni ihraçlarda fiyat belirlenmesinde baz alınacağından önemlidir. İkinci el piyasa aslında birinci el piyasalara talep oluşturmaktadır. Yani şirketin borsadaki hisselerine talep varsa ilk halka arzda da talep olacaktır.
Finansal Piyasaların Sınıflandırılması
Finansal Varlıkların Vadesine Göre
- Para Piyasaları
- Sermaye Piyasaları
- Alım-Satımın İlk Elden Olup olmamasına Göre Sınıflandırma
- Örgütlenme Yapılarına Göre
- İşlemin Gerçekleşme Zamanına Göre
- Birincil Piyasalar
- İkincil Piyasalar
- Organize Piyasalar
- Tezgâh üstü Piyasalar
- Spot Piyasalar
- Vadeli
Birincil Piyasaların Fonksiyonları:
- Reel piyasaya kaynak sağlamak
- Riskleri dağıtmak
- Mülkiyeti tabana yaymak
- Sermaye birikiminin oluşturulmasına katkı sağlar
İkincil Piyasaların Fonksiyonları:
- Likidite Fonksiyonu
- Fiyat Belirleme Fonksiyonu
- Vadeyi Belirleme Fonksiyonu
Para Piyasaları – Sermaye Piyasaları
Finansal piyasalar bu piyasada işlem gören finansal ürünlerin vade yapısına göre para ve sermaye piyasaları olarak ikiye ayrılırlar. Öncelikle para piyasalarını anlatırken gerçek kişilerin aynı zamanda tüzel kişilerin de borç alabildiği piyasalar olarak göreceğiz.
Para Piyasası:
- Kısa vadeli fon arz ve talebinin karşılaştığı piyasalardır.
- Kısa vadeli fonlardan oluşması ve vadelerinin 1 yılı geçmez. (Örnek: Ticari Senetler, hazine bonosu, finansman bonosu).
- İşletmeler genellikle çalışma sermayesi (işletme sermayesi) ihtiyaçları için bu piyasaya yönelirler.
- Para piyasasında yer alan araçların likiditesi daha fazladır.
- Bu piyasada arz ve talebi faiz oranları düzenler.
- En etkin ve gelişmiş piyasalardır. (Etkin piyasa: Çok sayıda alıcı ve satıcının gerekli bilgilere kolayca ve maliyetsiz ulaşabildiği, işlem maliyetlerinin düşük olduğu piyasadır.)
Sermaye Piyasası:
- Bir yıldan uzun vadeli finansal varlıkların işlem gördüğü piyasalardır.
- Tasarrufların yatırıma dönüşmesine olanak sağlar.
- İşletmeler yatırımlarını finanse etmek adına sermaye piyasasına yönelirler.
- Bu piyasalarda ticari amaçla elde bulundurulmayan hisse senetleri ve tahviller finansal araç olarak kullanılır.
Organize Piyasalar ve Organize Olmayan Piyasalar
Finansal piyasalar bu piyasanın organize olup olmamasına göre sınıflandırılabilir.
Organize Piyasalar:
- Belirli fiziki bir mekânın olduğu, işlemlerin belirli kurallar çerçevesinde yapıldığı kurumlarının olduğu piyasalardır.
- Yatırımcıların bilgilere kolay ve düşük maliyetle erişmelerini sağlar.
- Alıcı ve satıcılar tek başına piyasayı etkileyecek güce sahip değildir.
- Finansal varlıklar daha doğru fiyatlanır.
- Borsa İstanbul, NYSE (New York Menkul Kıymetler Borsası)
- Organize Olmayan (Tezgâh Üstü) Piyasalar:
Pek çok finansal kurumun telefon, fax, bilgisayar, telex gibi ortamlarda iletişime geçerek fon transferinin gerçekleştiği piyasalardır.
Spot Piyasalar-Vadeli Piyasalar
Ödemelerin el değiştirme zamanına göre (hemen ya da gelecekte yapılmasına göre) finansal piyasalar spot piyasalar (nakit piyasa) ya da vadeli piyasalar olarak sınıflandırılabilir.
Spot piyasalar: Ödemeler veya teslimin anında ya da birkaç gün içerisinde yapıldığı piyasalardır. (Örneğin Borsa İstanbul’da hisseler T+2 gün dediğimiz bir zamanda elinize geçer. Bu da spot bir işlemdir.)
Vadeli Piyasalar: Fiyatın bugünden belirlenerek gelecekteki bir tarihte ödeme ve teslimin yapıldığı piyasalardır. (Ülkemizde Vadeli İşlem Opsiyon Borsası (VOB))
YORUMLAR